Βασιλική Παναγίας Λιμενιώτισσας

Η Βασιλική Παναγίας Λιμενιώτισσας αποτελεί ένα από τα άπειρα αξιοθέατα πολιτισμού που βρίσκονται στην επαρχία Πάφου και συγκεκριμένα στο λιμάνι της ομώνυμης πόλης.

Το αρχαιολογικό αυτό μνημείο εντοπίζεται στην καρδιά της τουριστικής περιοχής της Κάτω Πάφου και δίπλα από το ομώνυμο Κάστρο. Πολύ κοντά στο παραλιακό μέτωπο με τα πάμπολλα μαγαζιά, ταβέρνες, καφετέριες και μπαρ που δίνουν ζωή στην πόλη, η Βασιλική Παναγίας Λιμενιώτισσας βρίσκεται στον παράλληλο αυτού του δρόμου. Αν και ζει κάτω από τη σκιά των περίφημων ευρημάτων του γειτονικού Αρχαιολογικού Χώρου Κάτω Πάφου, δεν παύει να θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα δείγματα αρχιτεκτονικής των παλαιοχριστιανικών χρόνων.

Η Βασιλική Παναγίας Λιμενιώτισσας χτίστηκε στις αρχές του 5^ου αιώνα, κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο, όταν η Κύπρος ήταν κομμάτι της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Αρχικά ο ναός περιελάμβανε τρία κλίτη με δύο σειρές από μαρμάρινους κίονες, μια αψίδα και νάρθηκα. Τα δάπεδα και οι τοίχοι ήταν διακοσμημένοι με πολύχρωμα ψηφιδωτά σε γεωμετρικά σχήματα. Κατά τη διάρκεια των αραβικών επιδρομών του 7^ου αιώνα και συγκεκριμένα το 653 μ.Χ., η εκκλησία καταστράφηκε σχεδόν ολοσχερώς. Τότε, οι Άραβες χρησιμοποίησαν το κτίριο για τη φρουρά τους, για εργαστήρια, στάβλους και χώρους διαμονής για το στράτευμα. Στο νάρθηκα της εκκλησίας, έχτισαν ένα πύργο που χρησίμευε ως παρατηρητήριο, φάρος ή μιναρές. Το 688 μ.Χ., ο ναός αναστηλώθηκε ως τρίκλιτη θολωτή βασιλική, αλλά σε μικρότερη κλίμακα από την προηγούμενη.  Το 1159 μ.Χ., η Βασιλική Παναγίας Λιμενιώτισσας καταστράφηκε και πάλι μαζί με άλλες 13 εκκλησίες σε ολόκληρη την περιοχή της Πάφου, σύμφωνα με όσα έχουν διασωθεί από τον Άγιο Νεόφυτο. Η μικρότερη κατασκευή που χτίστηκε τα επόμενα χρόνια, καταστράφηκε εκ νέου από το σεισμό του 1222. Έκτοτε, στο σημείο κείτονται τα ερείπιά της. Η ακριβής τοποθεσία της πανάρχαιας εκκλησίας ήταν άγνωστη μέχρι και το 1937, όταν ανακαλύφθηκαν τα πρώτα ευρήματα. Στη συνέχεια, οι ανασκαφές του 1959 έφεραν στο φως όλο το δημιούργημα που πλέον αποτελεί κομμάτι του Αρχαιολογικού Χώρου Κάτω Πάφου, που ανήκει στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά της Ουνέσκο.

Σήμερα, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τα πολύχρωμα ψηφιδωτά και μερικές κολόνες που έχουν αναστηλωθεί, ενώ οι προσπάθειες του δήμου Πάφου για ανάδειξη και του χώρου αυτού με τοποθέτηση ενημερωτικών πινακίδων και φωτισμό του μνημείου, έχουν αποδώσει καρπούς και έτσι, πολλοί ξένοι και Κύπριοι τουρίστες έρχονται να θαυμάσουν το πολύπαθο αυτό μνημείο.

Η Βασιλική Παναγίας Λιμενιώτισσας πιθανότατα αποτέλεσε ενδιάμεσο σταθμό για πολλούς προσκυνητές που κατευθύνονταν στους Αγίους Τόπους.