Ψηφιδωτά της Πάφου

Τα ψηφιδωτά της Πάφου είναι ένα από τα αξιοθέατα πολιτισμού που οφείλει η ομώνυμη πόλη την αίγλη της και τον μεγάλο αριθμό επισκεπτών που φτάνουν εδώ, αλλά και γενικότερα στην επαρχία Πάφου.

Μοναδικά έργα τέχνης και ανεκτίμητης αξίας πολιτισμικοί και αρχαιολογικοί  θησαυροί για ολόκληρη την Κύπρο,  τα ψηφιδωτά της Πάφου βρίσκονται μέσα στον απέραντο χώρο του Αρχαιολογικού Πάρκου Κάτω Πάφου, κοντά στο λιμάνι και το ομώνυμο κάστρο και συμπεριλαμβάνονται από το 1980 στον κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ουνέσκο. Μέχρι την τυχαία ανακάλυψή τους το 1961 από έναν γεωργό, βρίσκονταν κάτω από τη γη για πάνω από 1.600 χρόνια, κάτι που εξηγεί την άριστη σχεδόν κατάσταση στην οποία διατηρήθηκαν μέσα στους αιώνες και μάλιστα, οι ανασκαφές συνεχίζονται ακόμα, καθώς υπάρχουν και άλλα σημεία που δεν έχουν έρθει στο φως.

Τα ψηφιδωτά της Πάφου είναι πατώματα που κοσμούσαν επαύλεις και πολυτελείς κατοικίες ευγενών, διοικητικών και πολιτικών αξιωματούχων που χρονολογούνται από τον 3^ο μέχρι τον 5^ο  αιώνα μ.Χ. Τα μοναδικά αυτά κομψοτεχνήματα είναι φτιαγμένα με μικρούς κύβους από μάρμαρο, μικρές πέτρες και γυαλί, συνθέτοντας εκπληκτικές δημιουργίες με ζωντανά και ζωηρά χρώματα και αναπαριστούν σκηνές από την ελληνική μυθολογία, θεούς, ημίθεους και ζώα. Η Οικία του Διονύσου, του Ορφέα, του Αιώνα, του Θησέα, των Τεσσάρων Εποχών, που πήραν τα ονόματά τους από τους αρχαιολόγους λόγω των μωσαϊκών που είναι αφιερωμένα σε αυτές τις κατοικίες, εντυπωσιάζουν και τον πλέον απαιτητικό αρχαιολάτρη.

Το πιο εντυπωσιακό εύρημα που έχει ανακαλυφθεί μέχρι σήμερα είναι η Οικία του Διονύσου, ένα πολυτελές κτίσμα 2.000 τετραγωνικών μέτρων με 40 δωμάτια που ανήκει στη ρωμαϊκή περίοδο. Το ένα τέταρτο του κτίσματος (τα 556 τετραγωνικά μέτρα), καλύπτεται από τα εντυπωσιακά δάπεδα με όμορφα και πολλά χρώματα που απεικονίζουν μυθολογικά θέματα σε σχέση με το θεό του κρασιού, όπως «ο θρίαμβος του Διονύσου», πάνω σε άρμα που το σέρνουν δυο πάνθηρες με τη συνοδεία του Βάκχου και ακόλουθούς του,  καθώς και σκηνές όπου εικονίζονται ο Διόνυσος και η Ακμή, ο Ικάριος και οι βοσκοί, «Σκηνές τρύγου», σκηνές από κυνήγι, η προσωποποίηση των 4 εποχών. Επίσης, υπάρχουν και θέματα όπως ένα παγώνι, ο έρωτας, «Φαίδρα και Ιππόλυτος», «Πύραμος και Θίσβη», «Ικάριος και Διόνυσος», «Ποσειδώνας και Αμυμώνη». Άλλα, πάλι, ψηφιδωτά έχουν γεωμετρική διακόσμηση, τετράφωνα, τρίγωνα, αστέρια και πολλά άλλα.

Η Οικία του Ορφέα χρονολογείται στο τέλος του 2^ου-αρχές του 3^ου αιώνα μ.Χ. και καλύπτεται από εντυπωσιακά και σημαντικά ψηφιδωτά στα οποία εικονίζονται μυθολογικές σκηνές, με το σπουδαιότερο και μεγαλύτερο να αναπαριστά τον μουσικό Ορφέα να παίζει μουσική με τη λύρα του ανάμεσα από άγρια ​​θηρία, εξ ου και η ονομασία του. Μάλιστα, από αυτό το ψηφιδωτό σώζεται επιγραφή όπου αναγράφεται το όνομα του καλλιτέχνη.  Άλλα ψηφιδωτά της Οικίας του Ορφέα απεικονίζουν τη μάχη του Ηρακλή με το λιοντάρι της Νεμέας και μια μαχητική Αμαζόνα με το άλογό της.

Η Οικία του Θησέα θεωρείται ότι ήταν η οικία του ρωμαίου ανθύπατου ή κάποιο δημόσιο κτίριο και είναι το μεγαλύτερο από όλα τα μέχρι σήμερα γνωστά δημόσια κτίρια σε ολόκληρη τη ρωμαϊκή Κύπρο. Η ονομασία του προέρχεται από τα πολλά ψηφιδωτά που είναι αφιερωμένα στο Έλληνα βασιλιά της Αθήνας, γιο του Αιγέα και της Αίθρας. Tα περίφημα δάπεδα ανήκουν σε τρεις διαφορετικές φάσεις, με το αρχαιότερο να χρονολογείται στο τέλος του 3^ου αιώνα ή τις αρχές του 4^ου. Η κεντρική παράσταση βρίσκεται μέσα σε ένα φαρδύ κυκλικό πλαίσιο, που αποτελεί σχηματική απόδοση του λαβύρινθου και απεικονίζει το Θησέα όρθιο μέσα σε αυτόν να σκοτώνει το Μινώταυρο. Στα δεξιά του Θησέα βρίσκεται  ξαπλωμένος ένας ηλικιωμένος άνδρας με γένεια, που είναι η προσωποποίηση του Λαβυρίνθου και έξω από αυτόν, περιμένουν με αγωνία η προσωποποιημένη Κρήτη και η Αριάδνη. Με τους σεισμούς του 332 και 342 μ.Χ., μέρος της σύνθεσης και, κυρίως τα κεφάλια του Θησέα και της Κρήτης, καταστράφηκαν αλλά αποκαταστάθηκαν στα τέλη του 4^ου αιώνα. Ένα άλλο σημαντικό ψηφιδωτό παρουσιάζει τον Ποσειδώνα να διασχίζει τη θάλασσα με τη σύζυγό του Αμφιτρίτη και ανάγεται στα τέλη του 4^ου αιώνα, ενώ το τρίτο που προστέθηκε στην κύρια αίθουσα της έπαυλης, απεικονίζει το πρώτο λουτρό του νεογέννητου Αχιλλέα και χρονολογείται στις αρχές του 5^ου αιώνα. Άλλα ενδιαφέροντα περιέχουν γεωμετρικό διάκοσμο ή άλλες μυθολογικές αναπαραστάσεις, όπως τη Λήδα να λούζεται στον Ευρώτα και άλλα.

Ένα οίκημα που δεν έχει ανασκαφεί πλήρως αλλά χαρακτηρίζεται από έργα υψηλής αισθητικής, η Οικία του Αιώνα έχει ψηφιδωτά δάπεδα τριών δωματίων που χρονολογούνται από τον 4^ο αιώνα μ.Χ. Το πιο σημαντικό ψηφιδωτό που βρίσκονται στο δάπεδο της αψιδωτής αίθουσας υποδοχής, και απεικονίζει τα Επιφάνεια του Διονύσου, τη Λήδα και τον Κύκνο, το διαγωνισμό ομορφιάς μεταξύ της Κασσιόπειας και των Νηρηίδων, η τιμωρία του Μαρσύα από τον Απόλλωνα με τη λύρα του και η θριαμβευτική πομπή του θεού του κρασιού.

Τα ψηφιδωτά της Πάφου εκτός του ότι είναι από τα σημαντικότερα μνημεία στην πόλη, θεωρούνται από τα καλύτερα στην ανατολική Μεσόγειο και συνδέονται με την Πολιτιστική Διαδρομή Αφροδίτη.