Προϊστορικοί Οικισμοί Κισσόνεργας

Oι Προϊστορικοί Οικισμοί Κισσόνεργας συναντώνται λίγο έξω από το κέντρο του ομώνυμου χωριού στην επαρχία Πάφου της Κύπρου, απέχοντας 7 περίπου χιλιόμετρα από την Πάφο.

Αφενός ο Χαλκολιθικός συνοικισμός στην τοποθεσία Μυλούδκια, και αφετέρου ο Χαλκολιθικός συνοικισμός στην τοποθεσία Μοσφίλια (νοτιοδυτικά της κοινότητας), συναποτελούν τους Προϊστορικούς Οικισμούς Κισσόνεργας, οι οποίοι όμως δεν είναι επισκέψιμοι από το κοινό. Οι συγκεκριμένοι οικισμοί της Κισσόνεργας είχαν καταληφθεί από την Ακεραμική Νεολιθική Περίοδο μέχρι την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (6,200 – 2,300 π.Χ.). Όπως όλοι οι παράκτιοι χαλκολιθικοί οικισμοί στη Μεγαλόνησο, έτσι κι αυτοί, αποτελούνταν από κυκλικές κατασκευές και εγκαταλείφθηκαν γύρω στο 2400 π.Χ., πιθανότατα μετά από φυσική καταστροφή, ή εξαιτίας των επιδρομών από γειτονικούς λαούς της σημερινής Συρίας και της Παλαιστίνης που είχαν φτάσει στο νησί με σκοπό την εξόρυξη χαλκού.

Οι κατοικίες Χαλκολιθικού συνοικισμού στην τοποθεσία Μυλούδκια διαφέρουν ως προς την τεχνοτροπία, και τη διαμόρφωση των εσωτερικών χώρων από άλλους συνοικισμούς της ίδιας εποχής. Αναλυτικότερα, αποτελούνταν από μεγάλα ορύγματα, λαξευμένα μέσα σε βράχο. Στην περιοχή γύρω από τα Μυλούδκια ανασκάφηκαν κεραμικά όστρακα, πήλινα και λίθινα ειδώλια, εργαλεία και οικιακά σκεύη επίσης από λίθο, βιοτεχνικά αντικείμενα από οστά, σπόροι φακής, κριθαριού, σιταριού, καθώς και οστά ζώων. Σημαντικότερο εύρημα όλων των παραπάνω πάντως, αποτελεί ένα χάλκινο παμπάλαιο αγκίστρι, αποδεικνύοντας την κατοίκηση στην περιοχή απ’ αρχαιοτάτων χρόνων. Επιπλέον, ο Χαλκολιθικός συνοικισμός στην τοποθεσία Μοσφίλια συνιστά τον πιο σύνθετο, από τους δύο Προϊστορικούς Οικισμούς Κισσόνεργας.

Στην τοποθεσία Μοσφίλια τα κατάλοιπα το οικισμού οδήγησαν τους αρχαιολόγους στο ν’ αποφανθούν για δυο διαφορετικές αρχιτεκτονικές φάσεις. Κατά την έρευνα για τη δεύτερη αρχιτεκτονική φάση ανασκάφησαν και δυο λαξευτοί τάφοι – δείγματα μιας ειδικής τεχνοτροπίας ταφικής Αρχιτεκτονικής της Χαλκολιθικής περιόδου και της μεταγενέστερης Εποχής του Χαλκού(2300-1900 π.Χ.), καθώς και κτερίσματα. Άλλα κινητά ευρήματα από τις ανασκαφές έφεραν στο φως λίθινα αγροτικά εργαλεία και οικιστικά σκεύη, οστέινα αντικείμενα, και κεραμικά όστρακα με την ίδια δηλαδή διακόσμηση που είχαν και τα όστρακα που βρέθηκαν στην τοποθεσία Μυλούδκια. Επιπλέον, βρέθηκε και ένα γυναικείο ειδώλιο που χρονολογείται πίσω στο 3000 π.Χ. (Κυρά της Λέμπας).

Κατά την ανασκαφή του 1987 στους Προϊστορικούς Οικισμούς Κισσόνεργας και πιο συγκεκριμένα στην τοποθεσία Μοσφίλια, βρέθηκε ένα μεγάλο κύπελλο, το οποίο κι όπως αποκαλύφτηκε είναι το αρχαιότερο ομοίωμα ανοικτού υπαίθριου λατρευτικού ιερού, που βρέθηκε ποτέ.