Αρχαιολογικός Χώρος Αμαθούντας
O αρχαιολογικός χώρος Αμαθούντας είναι από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους στην Κύπρο και υπάγεται στην επαρχία Λεμεσού.
Όντας κατά την αρχαιότητα μια από τις σημαντικότερες πόλεις-βασίλεια της νότιας Κύπρου, ο αρχαιολογικός χώρος Αμαθούντας βρίσκεται 10 περίπου χιλιόμετρα ανατολικά από το κέντρο της Λεμεσού, στην περιοχή του Αγίου Τύχωνα και αναδεικνύει τα ευρήματα των ανασκαφών και τα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας και κατοίκησης στην περιοχή.
Αν και δεν είναι γνωστή η ακριβής χρονολογία ίδρυσης της πόλης, οι αρχαιολογικές έρευνες έδειξαν ότι η περιοχή στην ακρόπολη κατοικείται από τον 11ο αιώνα π.Χ., ενώ γύρω στο 800 π.Χ. δημιουργήθηκε το λιμάνι που
εξυπηρετούσε το εμπόριο με τους ‘Ελληνες και τους Λεβαντίνους. Στη Γεωμετρική Περίοδο, όπως και στις υπόλοιπες αρχαίες πόλεις, εγκαταστάθηκαν Ετεοκρήτες και Μυκηναίοι άποικοι, κάτι που επιβεβαιώνεται βάσει των αγγείων που έχουν βρεθεί σε νεκροταφεία της πόλης. Μάλιστα, εδώ τάφηκε και ο Ονήσιλος, ηγεμόνας των Σαλαμινίων μετά τον θάνατό του.
Μια άλλη εκδοχή λέει ότι η πόλη ιδρύθηκε από τους Φοίνικες ανάμεσα στο 1500 και 1200 π.Χ, συγκεντρώνοντας πολλούς ετεοκυπρίους. Εξ ου και οι αρχαιολόγοι αιτιολογούν την άρνηση των κατοίκων της Αμαθούντας να λάβουν μέρους σε εξεγέρσεις εναντίον των Περσών, αφού οι τελευταίοι ήταν σύμμαχοι των Φοινίκων κι αντίπαλοι των Ελλήνων (Ο ηγέτης των εξεγερμένων Κυπρίων κατά των Περσών, Ονήσιλος, σκοτώθηκε σε μάχη εναντίον της Αμαθούντας το 500 π.Χ.). Η Αμαθούντα, όπως και το Κίτι, στο οποίο υπάρχει ο αρχαιολογικός χώρος Κιτίου, παρέμεινε σύμμαχος των Περσών μέχρι και την κατάληψη της Κύπρου από τον Μέγα Αλέξανδρο. Όταν η Κύπρος προσαρτήθηκε στους Πτολεμαίους της Αιγύπτου το 312-311 π.Χ, η Αμαθούντα καταργήθηκε ως βασίλειο αλλά εξακολουθούσε να έχει στενές σχέσεις με τη Φοινίκη. Στα ρωμαϊκά χρόνια ήταν γνωστή για το ναό της Αφροδίτης και του Αδώνιδος κι υπήρξε πρωτεύουσα μιας από τις 4 διοικητικές περιφέρειες (τη Σαλαμινία, την Παφία, την Αμαθουσία και τη Λαπηθία), ενώ όταν εγκαθιδρύθηκε ο χριστιανισμός τον 4ο αιώνα, έγινε επισκοπική έδρα και άκμασε ως τον 7ο αιώνα μ.Χ., οπότε και εγκαταλείφθηκε λόγω των αραβικών επιδρομών. Ογκόλιθοι από την Αμαθούντα χρησιμοποιήθηκαν σε κατασκευές κτιρίων στη Λεμεσό αλλά και στην κατασκευή και της Διώρυγας του Σουέζ. Στην Αμαθούντα γεννήθηκε το 539 μ.Χ. ο Άγιος Ιωάννης ο Ελεήμονας, προστάτης άγιος των Ιπποτών και μετέπειτα πατριάρχης Αλεξανδρείας.
Τα πρώτα στοιχεία για τον αρχαιολογικό χώρο Αμαθούντας βρέθηκαν την εποχή της Φραγκοκρατίας. Τότε ανακαλύφθηκαν τα μεγάλα λίθινα αγγεία που βρίσκονταν στην ακρόπολη, αλλά οι πρώτες επίσημες ανασκαφές έγιναν στα τέλη του 19ο αιώνα (1893-1894) από βρετανούς αρχαιολόγους. Τη δεκαετία του 1930, βρέθηκαν αρχαίοι τάφοι από σουηδική αποστολή αρχαιολόγων, ενώ μετά το 1960 και την ανεξαρτησία της Κύπρου, έγιναν συστηματικές ανασκαφές από το Τμήμα Αρχαιοτήτων και από το 1975 από τη γαλλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών.
Τα σημαντικότερα σημεία του αρχαιολογικού χώρου Αμαθούντας είναι η ακρόπολη, ο ναός της Αφροδίτης, το σύμπλεγμα της ρωμαϊκής αγοράς και τα Λουτρά, το λιμάνι, τα τείχη, το ανάκτορο, οι βασιλικές και οι νεκροπόλεις.
Η ακρόπολη ήταν κτισμένη πάνω σε ένα λόφο, λειτουργώντας ως φυσικό οχυρό και παρατηρητήριο και εγκαταλείφθηκε πιθανόν την ελληνιστική περίοδο, στα 312-311 π.Χ., με την προσάρτηση της Κύπρου στο κράτος των Πτολεμαίων.
Ο ναός της Αφροδίτης στην ακρόπολη είχε δύο μεγάλα μονολιθικά πιθάρια του 7ου αιώνα π.Χ., με το ένα να σώζεται σήμερα σε θραύσματα εκεί και το άλλο να βρίσκεται στο μουσείο του Λούβρου. Αυτή την περίοδο, η Αφροδίτη έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με την αιγύπτια θεά Αθώρ, όπως φαίνεται και από τα αγγεία και τις λίθινες στήλες που βρέθηκαν στην ακρόπολη. Ο ναός της Αφροδίτης που υπάρχει σήμερα είναι της ρωμαϊκής περιόδου (1ος αι. μ.Χ.) και χτίστηκε πάνω στα ερείπια του προγενέστερου ελληνιστικού ναού. Σύμωνα με το μύθο, το ιερό ήταν και ο χώρος που διεξάγονταν τα Αδώνεια παιχνίδια, όπου αθλητές διαγωνίζονταν στο κυνήγι αγριογούρουνων, τραγούδι και χορό προς τιμή του Αδώνιδος. Τον 6ο-7ο αιώνα μ.Χ. ο ναός καταστράφηκε και στη θέση του κτίστηκε μια μεγάλη τρίκλιτη βασιλική.
Η ρωμαϊκή αγορά και τα λουτρά καταλαμβάνουν την περιοχή της κάτω πόλης που βρίσκεται ανατολικά της ακρόπολης. Η αγορά, στην οποία υπάρχουν μαρμάρινες κολώνες με σπυροειδείς διακοσμήσεις, εγκαταλείφθηκε τον 7ο αιώνα λόγω των αραβικών επιδρομών και ήταν οργανωμένη γύρω από μια μεγάλη λιθόστρωτη πλατεία, ενώ στα νότιά της υπήρχε ο κεντρικός δρόμος της κάτω πόλης. Στο κέντρο της υπήρχε μια κρήνη και στα βορειοδυτικά μια μεγάλη κρήνη-δεξαμενή, το Νυμφαίον. Στα ανατολικά βρίσκονται τα ρωμαϊκά λουτρά και στα νοτιοανατολικά ένα ελληνιστικό λουτρό. Το εν λόγω λουτρό των ελληνιστικών χρόνων, μαζί με ένα τμήμα της αγοράς, αποτελούν τα αρχαιότερα κτίσματα του αρχαιολογικού χώρου Αμαθούντας.
Το λιμάνι ήταν στα νότια και μπροστά από την αγορά και κατασκευάστηκε στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. από το Δημήτριο τον Πολιορκητή για την άμυνα της πόλης, όταν βρισκόταν σε σύγκρουση με τους Πτολεμαίους για τη διεκδίκηση της εξουσίας στην Κύπρο. Σήμερα είναι ορατό μέσα στη θάλασσα.
Τα τείχη υπήρχαν ήδη από την αρχαϊκή εποχή, αλλά ενισχύθηκαν στα ελληνιστικά χρόνια, οπότε κατασκευάστηκε και το λιμάνι. Σήμερα σώζεται η νοτιοδυτική γωνιά του παραθαλάσσιου τείχους με το δυτικό πύργο και μέρος του βόρειου τείχους. Στο βόρειο τείχος που ένωνε την ακρόπολη με το ψηλότερο σημείο της κάτω πόλης, σώζεται και η κεντρική πύλη εισόδου όσων έρχονταν από την ενδοχώρα. Μετά το σεισμό του 365 μ.Χ., επί Ιουστινιανού (527-565 μ.Χ.) κτίστηκε νέο τείχος στο πάνω μέρος της ακρόπολης και τον 7ο αιώνα μ.Χ. τα τείχη ενισχύθηκαν για τις αραβικές επιδρομές.
Το ανάκτορο βρισκόταν στο νότιο τμήμα της ακρόπολης και χτίστηκε κατά τον 8ο αιώνα π.Χ. και μάλλον καταστράφηκε περίπου το 300 π.Χ.
Οι 2 νεκροπόλεις με λαξευτούς τάφους που βρέθηκαν έξω από τα τείχη ανατολικά και δυτικά της πόλης της Αμαθούντας, χρονολογούνται από τη γεωμετρική μέχρι την παλαιοχριστιανική περίοδο και πολλά από τα ευρήματα υπάρχουν στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λεμεσού.
Από τις 5 βασιλικές που βρέθηκαν, η αρχαιότερη είναι η αυτή του Αγίου Τύχωνα, που θεωρείται και ο αρχαιότερος χριστιανικός ναός της Κύπρου. Είναι χτισμένη έξω από τα τείχη και στα ανατολικά της πόλης και χρονολογείται στα τέλη του 4ου αιώνα, όντας σύγχρονη με τον άγιο. Η δεύτερη φάση οικοδόμησης χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 5ου αιώνα, ενώ η τελευταία που είναι ορατή σήμερα, είναι ένας φράγκικος ναός του 14ου-15ου αιώνα. Στην κορυφή της ακρόπολης στη θέση του Ιερού της Αφροδίτης βρέθηκε η δεύτερη βασιλική, ένας τρίκλιτος ναός, με αίθριο με δυο στοές και είναι του 6ου ή του 7ου αιώνα. Του 5ου αιώνα μ.Χ. είναι η τρίτη βασιλική στους πρόποδες της ακρόπολης, δυτικά της αγοράς. Η τέταρτη βασιλική με νάρθηκα και αίθριο, επίσης του 5ου αιώνα μ.Χ. και βρίσκεται στα ανατολικά της ρωμαϊκής αγοράς, αλλά είναι εν μέρει καταστραμμένη από τη θάλασσα.
Το σπήλαιο-παρεκκλήσι της Αγίας Βαρβάρας, καθώς και μια μικρή πεντάκλιτη βασιλική που αποτελούσε τμήμα μοναστηριού βρίσκεται στο ανατολικότερο άκρο της ανατολικής νεκρόπολης.
Ο αρχαιολογικός χώρος Αμαθούντας είναι προσβάσιμος για ΑμΕΑ μόνο στο κομμάτι της κάτω πόλης. Πολλά από τα χειροποίητα αντικείμενα που βρέθηκαν κατά τις ανασκαφές υπάρχουν στο Κυπριακό Μουσείο στη Λευκωσία, στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λεμεσού και στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης.
Σύμφωνα με τη μυθολογία, η Αμαθούντα ιδρύθηκε από τον Κινύρα, βασιλιά της Πάφου και πρώτος οικιστής της πόλης ήταν ο Άμαθος, ένας γιος του Ηρακλή, που έδωσε το όνομά του στο αρχαίο βασίλειο. Μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι το όνομα προέρχεται από τη νύμφη Αμαθούσα, μητέρα του Κινύρα. Εδώ βρέθηκε ο Θησέας μετά τη μάχη του με το Μινώταυρο και έφερε την Αριάδνη, όπου την άφησε έγκυο και, αφού εκείνη γέννησε το παιδί της, πέθανε και τάφηκε εκεί.
Αρχαιολογικός χώρος Αμαθούντας
Τηλέφωνο: 00357 25635226
Ώρες λειτουργίας
Χειμερινό ωράριο (16/9 – 15/4) Δευτέρα- Κυριακή: 8.30 – 17.00
Καλοκαιρινό ωράριο (16/4 – 15/9) Δευτέρα- Κυριακή: 8.30 – 19.30
Είσοδος 2,5€
