Αρκατένα

Τα αρκατένα είναι τα τοπικά χωριάτικα παξιμάδια του Ομόδους και του Κοιλανίου στην επαρχία Λεμεσού της Κύπρου.

Όντας ένα είδος κουλουριού που ζυμώνεται με προζύμι (από τον αφρό των ρεβυθιών) και καλοψημένα ρεβίθια, τ’αρκατένα  αντιστοιχούν στα εφτάζυμα που απαντούν σ’ άλλες περιοχές, όπως στη Μικρά Ασία, τα Δωδεκάνησα και τα Τρίκαλα. Συνήθως παράγονται σε σχήμα μεγάλων κουλουριών, αλλά μπορούν να βγουν και σε κουμουλιές ή μιζάνες, όπως τις λένε στο νησί, δηλαδή μακρόστενα ψωμιά ή και μικρότερα (αρτούδκια). Στο τέλος, τα πασπαλίζουν με σουσάμι, ροδόσταγμα ή και ζάχαρη.

Η ονομασία αρκατένα πιθανότατα προέρχεται από τη λέξη εργάτης  λόγω της πολύωρης διαδικασίας (θέλει ολονύχτιο ανακάτεμα) παρασκευής του «αρκάτη» (ή προζύμι). Ο αρκάτης, έπειτα, πρέπει να ζυμωθεί την ίδια μέρα επτά φορές. Μάλιστα τα παλιά χρόνια, ο αρκάτης ήταν περιζήτητο συστατικό και μία του κουταλιά ισοδυναμούσε μέχρι και με ένα πιάτο αλεύρι, ενώ σε πιο μακρινές περιοχές πήγαιναν γυναίκες που ήξεραν την τέχνη του συγκεκριμένου ζυμώματος και έφτιαχναν τα κουλούρια αυτά και σ΄άλλες οικογένειες.

Στο Όμοδος τ’ αρκατένα κατασκευάστηκαν για πρώτη φορά γύρω στο 1880, όταν η Σμυρνιά Χατζηστασού που όταν ήρθε στην Κύπρο γνωρίστηκε με τον Ομοδίτη Χατζηνικολή, παντρεύτηκαν και εγκαταστάθηκαν στο χωριό, κι έτσι διαδόθηκε η παράδοση του αρκάτη.

Στο παρελθόν τ’ αρκατένα προσφέρονταν σε οικογενειακές επισκέψεις, σε βαφτίσια και σε γάμους μαζί με χαλούμι ή και κρέας. Σήμερα σε πανηγύρια και μνημόσυνα εξακολουθούν να τα πηγαίνουν σα δωρεά στην εκκλησία, ενώ κανείς επισκέπτης δεν φεύγει από την Κύπρο χωρίς μία σακούλα από αυτά.