Άγιος Θεοδόσιος Αχέλειας

Το παλιό ξωκλήσι του Αγίου Θεοδοσίου Αχέλειας βρίσκεται 300 μέτρα έξω από το ομώνυμο χωριό της επαρχίας Πάφου και θεωρείται μία από τις πιο σημαντικές εκκλησίες στην Κύπρο.

Αφιερωμένη στον Όσιο Θεοδόσιο τον Κοινοβιάρχη, ο απέριττος βυζαντινός ναός του Αγίου Θεοδοσίου Αχέλειας, ύψους 10 μέτρων και πλάτους περίπου 8 μέτρων, είναι οικοδομημένος μεταξύ του 12^ου και του 13^ου αιώνα με ακατέργαστους πωρόλιθους και έχει τη μορφή ισοσκελούς σταυρού με τρούλο στη διασταύρωση. Χτισμένος σε χαμηλότερο επίπεδο από τη γη, είναι περιφραγμένος από χαμηλό τοίχος. Δεν έχει καμπαναριό και μπορεί να φιλοξενήσει μέχρι εκατό πιστούς. Το εικονοστάσι του, ξύλινο σκαλιστό πλαισιώνεται με εικόνες Αγίων. Ο ναός φέρει μόνο μία είσοδο στο μέσο του νότιου τοίχου του νότιου σκέλους.

Το εσωτερικό της εκκλησίας του Αγίου Θεοδοσίου Αχέλειας συμπληρώνεται από τα υπολείματα τριών στρωμάτων τοιχογραφιών, οι οποίες  χαρακτηρίζονται από την σχηματοποίηση και μονοχρωμία τους, και με τις πιο σύγχρονες από αυτές ν’ ανήκουν στον 16^ο αιώνα και εντοπίζονται στον βόρειο τοίχο του δυτικού σκέλους του ναού, εικονίζοντας την Αγία Αναστασία την Φαρμακολύτρια και τους Αγίους Ανδρόνικο και Αθανασία. Κάτω από τα τόξα (στο νότιο τοίχο του δυτικού σκέλους του ναού) σώζονται σε πολύ καλύτερη κατάσταση οι τοιχογραφίες των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου, οι οποίες και συνοδεύονται από πορτραίτα ενός νεαρού κι ενός γηραιότερου άντρα, μάλλον του δωρητή της εκκλησίας, στη μνήμη του οποίου πιθανώς να έγινε η τοιχογραφία. Επιπλέον, τοιχογραφίες που διασώζονται είναι αυτές των Αγίων Νικολάου και Θεοδοσίου (ανατολικά του βόρειου σκέλους), αλλά και τα ψήγματα τοιχογραφιών ενός διακόνου και ενός έφιππου στρατιωτικού Αγίου (δυτικά του βόρειου σκέλους). Οι τοιχογραφίες του δεύτερου στρώματος, από την άλλη, χρονολογούνται περί τον 13^ο αιώνα, και θεωρούνται ως οι πιο σημαντικές βάσει της τεχνικής τους.

Η εκκλησία του Αγίου Θεοδοσίου Αχέλειας, λειτουργεί μόνο 3 με 4 φορές το χρόνο και γιορτάζεται από τους πιστούς μεγαλοπρεπώς, με λιτάνευση της εικόνας του, στις 11 του Γενάρη. Τέλος, άλλες εκκλήσιες της περιοχής είναι αφιερωμένες στον Άγιο Γεώργιο και τον Άγιο Λεόντιο.