Άγιος Κυπριανός

Η εκκλησία του Άγιου Κυπριανού αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Κύπρου και συναντάται στον πυρήνα του παλιού οικισμού στο Μένοικο της επαρχίας Λευκωσίας.

Σύμφωνα με τους ιστορικούς μελετητές, η εκκλησία του Άγιου Κυπριανού αποτελεί μια από τις λίγες εκκλησίες της Ορθοδοξίας που είναι αφιερωμένες στους Αγίους Κυπριανό και Ιουστίνη. Οι δύο Άγιοι γεννήθηκαν στην Αντιόχεια της Συρίας τον 3^ο αιώνα σε καιρούς μεγάλης ακμής. Ο Άγιος Κυπριανός είχε μεγάλη έφεση στα γράμματα και η δίψα του για μάθηση τον οδήγησε στο να αποκτήσει βαθιά γνώση της φιλοσοφίας και της μαγείας. Έτσι, έγινε ένας από τους μεγαλύτερους μάγους της ανατολής. Την ίδια χρονική περίοδο η Ιουστίνη, κόρη του ιερέα των ειδώλων Αιδεσίου, εκχριστιανίστηκε. Ο Αγλαΐδης ένας νέος που ζούσε μες τα πάθη και θέλησε να την κάνει δική του, απευθύνθηκε στον Κυπριανό, πήρε από αυτόν ερωτικό φίλτρο, αλλά δεν «έπιασε» στην Ιουστίνη αφού αυτή προσεύονταν στο Θεό. Τότε ο Κυπριανός θαυμάζοντας τις αρετές του Χριστιανισμού πήγε στον επίσκοπο Άνθιμο και σε ηλικία 35 χρονών βαπτίστηκε χριστιανός, ενώ μετά από 10 χρόνια χειροτονήθηκε ο ίδιος επίσκοπος και έκανε την Ιουστίνη διακόνισσα. Τον καιρό των μεγάλων διωγμών (303 – 311 μ.Χ.) κι οι δύο Άγιοι βασανίστηκαν μέχρι θανάτου. Τα οστά τους παρέμειναν  στην ίδια τοποθεσία για παραδειγματισμό εώς ότου κάποιοι χριστιανοί τα μετέφεραν στη Ρώμη κι έχτισαν ναό προς τιμήν τους, ενώ εξαιτίας των Αραβικών επιδρομών τελικά τα λείψανα μεταφέρθηκαν από πρόσφυγες στην Κύπρο και συγκεκριμένα στο Μένοικο.

O Άγιος Κυπριανός χτίστηκε το 14^ο αιώνα από τον Φράγκο βασιλιά Πέτρο τον Α’, όταν εκείνος αρρώστησε από πανούκλα ήπιε ιαματικό αγίασμα στο Μένοικο και τελικά θεραπεύτηκε. Ως αποτέλεσμα κατεδάφισε τον παλιότερο ναό και έχτισε καινούρια εκκλησία μεταξύ των ετών 1369 με 1395 μ.Χ.. Βέβαια, ο σημερινός ναός δεν είναι ο ναός που χτίστηκε επί Πέτρου του Α΄, αλλά δημιούργημα του 19^ου αιώνα (1846), καθώς με το πέρας του χρόνου δέχτηκε πολλές επεμβάσεις, ενώ μέχρι και σήμερα ανακαινίζεται και αγιογραφείται εκ νέου από Ρώσους αγιογράφους.

Ο ναός του Αγίου Κυπριανού τα τελευταία χρόνια έχει μετατραπεί σε θησαυρός για την οικονομία της κοινότητας Μενοίκου, καθώς υποδέχεται τις εκατοντάδες των ξένων, στην πλειονότητά τους Ρώσοι, που επισκέπτονται καθημερινά τον οικισμό με σκοπό να προσκυνήσουν  τα λείψανα των Αγίων Κυπριανού και Ιουστίνης, αλλά και τη θαυματουργή στα μάγια, τον ζήλο, τον φθόνο, και την βασκανία εικόνα του Αγίου Κυπριανού. Μάλιστα, η συγκεκριμένη εικόνα φιλοτεχνήθηκε από το σημαντικό καλλιτέχνη Δαυίδ και χρονολογείται περί το 1613.

Ο Άγιος Κυπριανός ανήκει αρχιτεκτονικά σε μονίκλιτη βασιλική εκκλησία με οξυκόρυφες καμάρες και σταυρολίθια, καθώς επίσης διατηρεί κι ένα επιβλητικό κωδωνοστάσιο. Ο ναός καθαγιάστηκε τον Αύγουστο του 1866 από τον μητροπολίτη Κυρηνείας Χρύσανθο Β΄, όπως πληροφορείται ο επισκέπτης από επιγραφή στον κεντρικό κίονα της εκκλησίας.  Σήμερα από την αρχική μορφή του ναού σώζονται ο βόρειος τοίχος, στον οποίο ανακαλύφτηκαν τοιχογραφίες, ο ημικυκλικός τοίχος της αψίδας του ιερού, τα αρχιτεκτονικά σπόλια, ανάμεσά τους και κιονόκρανα με φυτικό διάκοσμο, αλλά και ένα ημικυκλικό σύνθρονο που φέρει στοιχεία από την κωνσταντινουπολίτικη τέχνη κι ανάγεται σε μεταγενέστερη αποκατάσταση του ναού. Επιπλέον, στο συγκεκριμένο ναό διασώζεται κι ένα έμβλημα που απεικονίζει δύο σκύλους και πιθανώς να συνδέεται με τη φράγκικη κατοχή της εκκλησίας για ορισμένα έτη. Μέσα στο άγιο βήμα του ναού βρίσκεται το πηγάδι με το αγίασμα το οποίο διοχετεύεται με ειδική δεξαμενή στο προαύλιο του ναού και προσφέρεται στους πιστούς. Στο εσωτερικό της εκκλησίας επίσης υπάρχει ένα ξυλόγλυπτο εικονοστάσιο του 1818 και δίπλα του μια εξαίσια τοιχογραφία των Αγίων Κυπριανού και Ιουστίνης, αλλά και ιστορικές εικόνες από τον 16^ο μέχρι τις αρχές του 20^ου αιώνα.

Στην εκκλησία του Άγιου Κυπριανού υπάρχει και βιβλιοπωλείο,  ενώ ο ναός γιορτάζεται μεγαλοπρεπώς κάθε χρόνο τον Οκτώβριο. Εκείνη την περίοδο μάλιστα, διοργανώνονται δύο ξεχωριστά  πανηγύρια, ένα για τους Κύπριους και ένα για τους παλιοημερολογίτες που κατακλύζουν το χωριό.