Χούλου

Η Χούλου είναι χωριό της επαρχίας Πάφου στην Κύπρο και απέχει 25 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της ομώνυμης πόλης, 77 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Λεμεσού και 130 περίπου χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Λευκωσίας.

Χτισμένη σε υψόμετρο 330 μέτρων στα ανατολικά του Έζουσας ποταμού και του παραπόταμου του Χαλαρά, η Χούλου με τους 150 περίπου κατοίκους, ντόπιους και αλλοδαπούς που την επέλεξαν για μόνιμη κατοικία, θεωρείται ένα από τα πέντε ομορφότερα χωριά της επαρχίας, σύμφωνα με την κατάταξη της Αναπτυξιακής Εταιρείας Πάφου, αποτελώντας πόλο έλξης για πολλούς τουρίστες. Ο οικισμός που υπάγεται στα αμπελοχώρια, κρατώντας μέχρι και σήμερα ανόθευτο τον παραδοσιακό του χαρακτήρα, αρχιτεκτονικά χαρακτηρίζεται από στενά δρομάκια και άσπρα πετρόχτιστα σπίτια με προαύλιο και εσωτερικές καμάρες, ξύλινα παράθυρα και πόρτες και κεραμίδια στις στέγες.

Το χωριό ιδρύθηκε από τα βυζαντινά χρόνια, ενώ επί Φραγκοκρατίας και συγκεκριμένα το 13^ο αιώνα, αποτέλεσε έδρα φέουδου, με την ονομασία του να συνδέεται με τον Συριακής καταγωγής Φεουδάρχη Goul. Μάλιστα, τότε υπήρχε και το παλάτι του βασιλιά στην αυλή της σημερινής εκκλησίας, η οποία ήταν ο ναός του παλατιού. Στην πορεία του χρόνου και μετά την Τουρκοκρατία (1571), έγινε μικτός οικισμός με Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους, αλλά μετά τις διακοινοτικές ταραχές που ξέσπασαν το 1963, οι τελευταίοι εγκατέλειψαν το χωριό και μεταφέρθηκαν στις γειτονικές Αξύλου και Πιταργού, όπου κυριαρχούσε το τουρκοκυπριακό στοιχείο. Μετά την τουρκική εισβολή του 1974, οι ελάχιστοι εναπομείναντες Τουρκοκύπριοι του οικισμού μετοίκησαν στις κατεχόμενες περιοχές της βόρειας Κύπρου.

Η Χούλου είναι γνωστή και μέσα από τη λαϊκή παράδοση, αφού σχετίζεται με το γνωστό και παμπάλαιο κυπριακό δημοτικό τραγούδι της «Αροδαφνούσας». Η πεντάμορφη χωριατοπούλα και σύζυγος του τότε φεουδάρχη της κοινότητας, Ιωάννη ντε Μοντολίφ, θάμπωσε με την ομορφιά της τον βασιλιά Πέτρο τον Β’ και σύναψε ερωτική σχέση μαζί του. Όταν έμεινε έγκυος, ο ρήγας έφευγε για να πολεμήσει στους Αγίους Τόπους και η Ελεονόρα, σύζυγος του Πέτρου, αφού το ανακάλυψε και περίμενε ο άντρας της να είναι μακριά και ακίνδυνος, έστειλε την Αροδαφνούσα στο κάστρο της Καντάρας στην Κερύνεια, υποβάλλοντάς την σε φρικτά βασανιστήρια μέχρι να τη σκοτώσει.

Η κοινότητα έχει πολλά να προσφέρει στον επισκέπτη που θα φτάσει μέχρι εδώ, όπως πανέμορφο και καταπράσινο φυσικό περιβάλλον, πολλές εκκλησίες, μνημεία και υπηρεσίες. Στο χωριό υπάρχουν παντοπωλεία, σούπερ μάρκετ, εστιατόρια και ταβέρνες με εκλεκτούς μεζέδες, τοπική κουζίνα με σπιτικές συνταγές και καλά κρέατα, ενώ στα παραδοσιακά καφενεία οι τουρίστες μπορούν να απολαύσουν τον καφέ τους. Στο πλαίσιο του αγροτουρισμού, λειτουργούν κάποια αγροτουριστικά καταλύματα, αλλά και  παραδοσιακοί ξενώνες που διατηρούν την κυπριακή αρχιτεκτονική και την αισθητική της υπαίθρου και προσφέρουν όλες τις ανέσεις, ικανοποιώντας και τους πιο απαιτητικούς. Στην κοινότητα υπάρχουν επίσης μεταποιητικές μονάδες, φούρνος, βιοτεχνία κατασκευής σουτζούκου και παλουζέ αλλά και κέντρο ενημέρωσης επισκεπτών, καθώς και Πολιτιστικό Κέντρο στο παλιό δημοτικό σχολείο του χωριού.

Κάποια όμορφα σημεία που θα συναντήσει ο επισκέπτης κατά την περιήγησή του στη Χούλου, είναι δυο πετρόχτιστες γέφυρες στο μέσο του χωριού, ο νερόμυλος, τα παλιά ελαιοτριβεία, τα καζάνια ζιβανίας και οι πολλές παραδοσιακές πετρόκτιστες βρύσες, όπως η Κάτω Βρύση του 13^ου αιώνα. Τα σπουδαιότερα αξιοθέατα που μονοπωλούν και το ενδιαφέρον όσων έρχονται εδώ, είναι οι πολλές εκκλησίες και ξωκλήσια του χωριού. Η κύρια εκκλησία βρίσκεται στο νοτιοδυτικό μέρος του και είναι αφιερωμένη στην Παναγία Παντάνασσα. Το βασιλικού ρυθμού κτίσμα του 12^ου αιώνα, ήταν αρχικά η ιδιωτική εκκλησία του φεουδάρχη και κοσμείται με έναν επιτάφιο (από τους πιο αρχαίους που διατηρούνται μέχρι σήμερα και υφασμένο από καθαρό μετάξι) και με νωπογραφίες του 16^ου αιώνα που σκεπάστηκαν με ασβέστη επί Τουρκοκρατίας. Μάλιστα, μια τοιχογραφία που υπάρχει στο ναό, κάτω από αυτήν της Παντάνασσας, αναπαριστά την Αροδαφνούσα, κάτι που επιβεβαιώνει την έκταση που είχε πάρει το θέμα την εποχή εκείνη. Αξιοσημείωτο είναι σύμφωνα με τους ντόπιους, ότι το ναό επισκέπτονταν και οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι της κοινότητας και προσκυνούσαν την εικόνα της Παναγίας Παντάνασσας του 14^ου αιώνα.

Το βυζαντινό παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου Χούλους στην είσοδο του χωριού που χτίστηκε το 12^ο αιώνα με τα θεμέλιά του να είναι θαμμένα κάτω από τη γη, διατηρείται σε άριστη κατάσταση και είναι ένα ακόμα σημαντικό θρησκευτικό σημείο ενδιαφέροντος της περιοχής. Άλλα σημαντικά ξωκλήσια είναι το ερειπωμένο παρεκκλήσι του Αγίου Θεοδώρου του 8^ου αιώνα, τα επίσης ερείπια της Αγίας Ειρήνης, Αγίας Αικατερίνης, Αγίας Παρασκευής και το ανακαινισμένο ξωκλήσι του Αγίου Κόνωνα στα βορειοδυτικά, καθώς και του Αγίου Τρύφωνα 1,5 περίπου χιλιόμετρο βορειοανατολικά του οικισμού. Επίσης, στην κοινότητα υπάρχουν ο Άγιος Θωμάς, ο Άγιος Μερκούριος, ο Άγιος Χριστόφορος και ο Άγιος Νεπίος.

Το μικρό εκκλησάκι του Τιμίου Σταυρού ανακαινίστηκε το 1970 και βρίσκεται πάνω σε λόφο με υπέροχη θέα του χωριού, στο σημείο όπου επί φραγκοκρατίας βρισκόταν στρατιωτικό παρατηρητήριο. Στο μέσο της πλαγιάς, υπάρχει μια σπηλιά, που ήταν το καταφύγιο των στρατιωτών του παρατηρητηρίου. Σύμφωνα με την παράδοση, όταν η Ελεονόρα μετάνιωσε που έβαλε ανθρώπους της να βασανίσουν και να δολοφονήσουν την Αροδαφνούσα, πήγε στον παπά να εξομολογηθεί κι εκείνος της ζήτησε να κτίσει στο σημείο  του παρατηρητηρίου αυτό το εκκλησάκι. Μάλιστα, η Ελεονόρα κουβάλησε τις πέτρες στην ποδιά της και το έχτισε ολομόναχη.

Το τζαμί με μιναρέ του χωριού που έχει αναστηλωθεί και αναδεικνύει το πρόσφατο τουρκοκυπριακό παρελθόν της κοινότητας, είναι κτίσμα του 1961-1962 και βρίσκεται σε χώρο που προϋπήρχε η λατινική εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, αλλά με την κατάληψη της Κύπρου από τους Οθωμανούς, είχε μετατραπεί σε τζαμί.

Σε πολύ κοντινή απόσταση βορειοανατολικά της κοινότητας, συναντάται και η πασίγνωστη Μονή Παναγίας Χρυσορρογιάτισσας (10,5 χιλιόμετρα) και η Αγία Μονή Πάφου (9,5 χιλιόμετρα), δύο από τα πιο σημαντικά μοναστήρια στην επαρχία. Η Χρυσορρογιάτισσα είναι ένα μεγαλόπρεπο κτιριακό συγκρότημα που ιδρύθηκε το 12^ο αιώνα και είναι τόπος προσκυνήματος για πολλούς ντόπιους αλλά και ξένους επισκέπτες (κυρίως από τη Ρωσία), που φτάνουν κατά χιλιάδες κάθε χρόνο για να δουν τη θαυματουργή εικόνα της. Η Αγία Μονή αποτελεί και ένα από τα αρχαιότερα θρησκευτικά αξιοθέατα, αφού χτίστηκε το 300 μ.Χ. πάνω στα ερείπια αρχαιοελληνικού ναού αφιερωμένου στην Ήρα από το βασιλιά της Πάφου Νικοκλή (374/373-361 π.Χ.).

Η Χούλου συνορεύει με τον Άγιο Δημητριανό, τον Στατό-Άγιο Φώτιο, τη Λεμόνα, το Πολέμι και τη Λετύμβου.