Χολέτρια

Τα Χολέτρια είναι ένα χωριό της επαρχίας Πάφου που απέχει  23 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της ομώνυμης πόλης, 61 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Λεμεσού και 143 περίπου χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Λευκωσίας.

Χτισμένα σε υψόμετρο 200 μέτρων, πάνω σε δύο μικρούς λόφους και στην κορυφογραμμή δύο ποταμών, του Ασπρόκρεμου (ή Ξερού) και του Διαρίζου, τα Χολέτρια με τους 300 περίπου κατοίκους που υπάγονται στα αμπελοχώρια, απολαμβάνουν μοναδική θέα στα βουνά  του Τροόδους, αλλά και ένα εύφορο και γόνιμο έδαφος στο οποίο καλλιεργούνται αμπέλια οινοποιήσιμων ποικιλιών, σιτηρά, ελιές, χαρουπιές, λίγα όσπρια και εσπεριδοειδή. Ανεπτυγμένος είναι και ο τομέας της κτηνοτροφίας, καθώς εδώ βρίσκονται κτηνοτροφικές μονάδες για την παραγωγή φρέσκου γάλακτος και την κατασκευή του παραδοσιακού και γνήσιου χαλουμιού, ενώ συναντώνται και 2 εκτροφεία στρουθοκαμήλων.

Η ονομασία του χωριού προέκυψε από την τοποθεσία που ήταν χτισμένο, αφού βρίσκεται στους πρόποδες δύο βουνών και στις όχθες ποταμού και μοιάζει με μια μεγάλη «χολέτρα» (μεγάλο αυλάκι). Μια άλλη εκδοχή για το όνομα αναφέρει ότι οφείλεται στην ύπαρξη παλιού υδραγωγείου, πιθανώς των μεσαιωνικών χρόνων.

Ιστορικά τα Χολέτρια (ή αλλιώς και η Χολέτρια) υφίστανται από το μεσαίωνα και αποτελούσαν φέουδο των Ιωαννιτών ιπποτών, αν και σύμφωνα με ανασκαφές του 1994 και τα ευρήματά τους στην τοποθεσία «Όρτος», βρέθηκαν κατάλοιπα κατοίκησης και από τα προϊστορικά χρόνια (5.600 π.Χ.).

Στον πιο σύγχρονη ιστορία, ο οικισμός βρισκόταν στην τοποθεσία Αγία Ειρήνη πολύ κοντά στο σημερινό χωριό (εκεί σώζονται μέχρι σήμερα ένα ερειπωμένο εκκλησάκι, τα χαλάσματα κάποιων σπιτιών και ένας ελαιόμυλος), αλλά λόγω της θέσης, πάνω σε ύψωμα απέναντι από την θάλασσα, εντοπιζόταν εύκολα και γινόταν στόχος των Σαρακηνών. Οι κάτοικοι αναγκάστηκαν για μεγαλύτερη ασφάλεια να μετοικήσουν στο «παλιό χωριό», μέσα στην κοιλάδα του Ξηρού, προφυλαγμένοι από τα γύρω βουνά. Ο μεγάλος σεισμός που έπληξε την Πάφο το 1953 και οι συχνές κατολισθήσεις της δεκαετίας του 1960, οδήγησαν τους κατοίκους στη μετοίκηση σε νέα τοποθεσία 1 χιλιόμετρο ανατολικά της παλιάς, με τις οικογένειες να εγκαθίστανται στο νέο χωριό το 1974-75.

Η κεντρική εκκλησία στα Χολέτρια που βρίσκεται στο πιο ψηλό σημείο του χωριού, είναι κτίσμα του 1984 και είναι αφιερωμένη στον Άγιο Παντελεήμονα. Η άλλη εκκλησία, αυτή στον παλιό οικισμό που κατέρρευσε τη δεκαετία του 1970, ανακατασκευάστηκε και επίσης λειτουργείται από τον παπά της κοινότητας.

Στο χωριό λειτουργεί επίσης νηπιαγωγείο και δημοτικό σχολείο, ενώ υπάρχει και μνημείο αφιερωμένο στους πεσόντες ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους στον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ το 1955-59, στις διακοινοτικές ταραχές του 1963-64 και στην τουρκική εισβολή του 1974 (Θεόδωρος Χριστοφίδης, Δημοσθένης Περικλέους, Γαλάτεια Ζήνωνος, Κυριάκος και Σωτήρης Παπαλαζάρου, Φειδίας Στόκκου, Αριστόδημος Χαραλάμπους).

Τα Χολέτρια συνδέονται οδικώς στα δυτικά με τα χωριά Νατά και Αναρίτα και ακολούθως με την Πάφο, στα νότια με την Νικόκλεια και την Τίμη, ενώ στα βόρεια συνδέονται με τα χωριά Σταυροκόννου και Κελοκέδαρα.