Βρέτσια

Τα Βρέτσια είναι ένα εγκαταλελειμμένο χωριό της επαρχίας Πάφου και βρίσκεται 38 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της ομώνυμης πόλης, 62 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Λεμεσού, και 115 περίπου χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Λευκωσίας.

Πολύ κοντά στην Κοιλίνεια και τη Γαλαταριά (5 χιλιόμετρα) και «αγκαλιάζοντας» τις παρυφές του εμβληματικού Τροόδους, τα Βρέτσια ξεχωρίζουν για το φυσικό τοπίο που τα περιβάλλει, με το δάσος Πάφου να αγγίζει τα γεωγραφικά του όρια. Εδώ ο επισκέπτης θα μαγευτεί από το πράσινο και τα κοντινά αξιοθέατα φύσης που προσφέρουν στιγμές χαλάρωσης, σε μια τοποθεσία που σαγηνεύει και τους πιο απαιτητικούς φυσιολάτρεις. Λόγω του εντυπωσιακού τοπίου, πολλοί είναι και οι μελλόνυμφοι που επισκέπτονται την περιοχή με φωτογράφους για τις φωτογραφίες του οικογενειακού τους άλμπουμ ή και άλλοι λάτρεις της φωτογραφίας που γοητεύονται από τη φύση και τη θλιβερή αλλά συνάμα εντυπωσιακή εικόνα εγκατάλειψης. Η εποχιακή ταβέρνα είναι το μόνο ζωντανό κομμάτι του τόπου, εκεί που οι περαστικοί μπορούν να απολαύσουν τοπικούς μεζέδες και να ακούσουν ιστορίες για το πρόσφατο παρελθόν.

Ένας πλέον ερειπωμένος οικισμός που έσφυζε από ζωή μέχρι και το 1974, το μικρό αυτό χωριό ερήμωσε λόγω της ταραχώδους εποχής της τουρκικής εισβολής. Τότε, οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι της κοινότητας, αναγκάστηκαν να το εγκαταλείψουν, αφήνοντας τα σπίτια τους και να μετοικήσουν στις κατεχόμενες από τους Τούρκους περιοχές της βόρειας Κύπρου. Μάλιστα, λόγω του κομβικού σημείου που βρίσκεται το χωριό, αποτέλεσε και πέρασμα την εποχή εκείνη για όσους Τουρκοκύπριους ήθελαν να φτάσουν στα κατεχόμενα, με αποτέλεσμα εκεί να έχουν σημειωθεί αρκετά περιστατικά μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων. Σήμερα, στο σημείο στέκουν χαλάσματα σπιτιών και εγκαταλειμμένα κτίσματα.

Τα Βρέτσια έχουν όνομα αρχαιοελληνικής προέλευσης και σύμφωνα με κάποιες πηγές, κατά το παρελθόν και συγκεκριμένα επί Τουρκοκρατίας, ήταν ένα μικρό και σχετικά απομονωμένο χωριό, που λόγω της μεγάλης καταπίεσης και τυραννίας από τους Τούρκους, οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοί του αναγκάστηκαν να γίνουν κρυπτοχριστιανοί. Να δηλώνουν δηλαδή Μουσουλμάνοι, ενώ στα κρυφά παρέμεναν Χριστιανοί (οι αλλιώς λεγόμενοι και «λινοβάμβακοι»).

Πάντως, η ιστορία του χωριού έχει αφετηρία από την αρχαιότητα, καθώς μετά από τις τελευταίες ανασκαφές του 2013 από το Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, βρέθηκαν κατάλοιπα επιπαλαιολιθικής κατασκήνωσης, πολλά λίθινα αντικείμενα και εργαλεία έντονα καμμένα, όπως τμήματα αγγείων, πρώτες ύλες, χάντρες, μυλόλιθοι και κρουστήρες. Τα ευρήματα εντοπίστηκαν στη θέση Βρέτσια-Ρουθκιιάς και δίνουν πολλά στοιχεία για τις πρώιμες πολιτισμικές διεργασίες της ευρύτερης περιοχής της Μέσης Ανατολής.

Σε απόσταση 5 χιλιομέτρων δυτικά των Βρετσίων και κοντά στο χωριό Παναγιά Πάφου, βρίσκεται η Μονή Παναγίας Χρυσορρογιάτισσας, ένα μεγαλοπρεπές κτιριακό συγκρότημα που ιδρύθηκε ως μοναστήρι το 12^ο αιώνα και φιλοξενεί τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας που πιθανολογείται ότι αγιογραφήθηκε από τον Ευαγγελιστή Λουκά. Πολλοί ξένοι και ντόπιοι επισκέπτονται το μοναστήρι κάθε χρόνο για να προσκυνήσουν την εικόνα της.

Η Αγία Μονή Πάφου που βρίσκεται στα 7,5 χιλιόμετρα, αποτελεί ένα από τα αρχαιότερα θρησκευτικά αξιοθέατα, αφού χτίστηκε το 300 μ.Χ. πάνω στα ερείπια αρχαιοελληνικού ναού του βασιλιά της Πάφου Νικοκλή (374/373-361 π.Χ.), αφιερωμένου στην Ήρα.

Ένα ακόμα από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα που αξίζει να επισκεφτεί κανείς ερχόμενος στα Βρέτσια, είναι το πανέμορφο ενετικό Γεφύρι του Ρουθκιά, 3 περίπου χιλιόμετρα μακριά από τον εγκαταλελειμμένο οικισμό και σε ειδυλλιακή τοποθεσία με πλατάνια, σκλήδρους και πεύκα. Το γεφύρι, με άνοιγμα 9,5 μέτρων και ύψος 5,6 μέτρων, αναστηλώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 και μαζί με τα κοντινά Γεφύρι της Ελιάς και Γεφύρι Τζελεφού, ανήκουν σε ένα σύμπλεγμα γεφυριών που κατασκευάστηκαν για να εξυπηρετούν την πρόσβαση και τις εμπορικές ανάγκες των κατοίκων της περιοχής. Ακολουθώντας το Μονοπάτι της Φύσης Ενετικά Γεφύρια, ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει μια υπέροχη διαδρομή, περνώντας και από τα τρία αυτά περίφημα αξιοθέατα φύσης. Επειδή η διαδρομή για το γεφύρι του Ρουθκιά δεν έχει σήμανση, ο επισκέπτης καλό θα είναι να ρωτήσει τους ντόπιους για το πώς θα καταφέρει να το προσεγγίσει.

Στα Βρέτσια και ανάμεσα σε στενούς μικρούς χωματόδρομους μέσα στο πυκνό δάσος, βρίσκεται και ένα μεταλλείο που λειτούργησε το 1988.