Τραχυπέδουλα

Η Τραχυπέδουλα είναι χωριό στην επαρχία Πάφου της Κύπρου και απέχει 36 χιλιόμετρα ανατολικά της ομώνυμης πόλης, 55 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Λεμεσού και 115 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Λευκωσίας.

Χτισμένη σε υψόμετρο 515 μέτρων κοντά στον Διάριζο ποταμό και πάνω στη διαδρομή που οδηγεί στα βουνά του Τροόδους, η Τραχυπέδουλα με τους μερικές δεκάδες κατοίκους, τις πολλές βρύσες με δροσερό νερό που κατεβαίνει από τα βουνά και τα όμορφα παραδοσιακά πετρόχτιστα σπίτια, ανήκει στη γεωγραφική περιφέρεια των κρασοχωριών.

Η κοιλάδα Διαρίζου, που βρίσκεται η κοινότητα, είναι ενταγμένη στο Natura 2000 ως προστατευόμενη περιοχή και είναι τόπος προσέλευσης ντόπιων και ξένων επιστημόνων (γεωλόγων, εντομολόγων, πτηνολόγων, βοτανολόγων και πολλών άλλων) και περιλαμβάνει περιοχές εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς με τεράστια ιστορική και πολιτισμική σημασία. Μάλιστα, δε λείπουν και οι αρκετοί λάτρεις της ορειβασίας που φτάνουν εδώ για να ανέβουν στους τεράστιους βράχους που μετακινήθηκαν από  την Αφρική πριν 70 εκατομμύρια χρόνια.

Σύμφωνα με την παράδοση, η κοινότητα της Τραχυπέδουλας ιδρύθηκε από τρεις βοσκούς από την κοντινή Σαλαμιού, οι οποίοι κατοίκησαν εδώ στα μέσα του 18^ου αιώνα. Η ονομασία του χωριού προήλθε από το τραχύ πετρώδες έδαφος που συναντάται στην περιοχή και τη λέξη «πεζούλα» που σημαίνει πέτρινοι πάγκοι. Μια άλλη εκδοχή κάνει λόγο για το Τραχύ, το βουνό της Πελοποννήσου, από όπου ήρθαν οι πρώτοι κάτοικοι το 12^ο αιώνα.

Η Τραχυπέδουλα χρειάστηκε να ανοικοδομηθεί το 19^ο αιώνα, καθώς οι σεισμοί που είχαν πλήξει την περιοχή, προκάλεσαν εκτεταμένες ζημιές.

Σήμερα, στην κοινότητα υπάρχουν σούπερ μάρκετ και παραδοσιακά καφενεία για να εξυπηρετήσουν τους επισκέπτες της, το όμορφο «πάρκο Χαράλαμπου Χριστοδουλίδη», ενώ η κεντρική εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον Άγιο Χαράλαμπο και Άγιο Προκόπιο που χτίστηκε στα θεμέλια παλιότερου ναού και γιορτάζει στις 10 Φεβρουαρίου και 8 Ιουλίου. Άλλοι ναοί κοντά στον οικισμό είναι το ξωκλήσι του Αγίου Μάμαντος και η εγκαταλελειμμένη Μονή Αγίου Σάββα Καρόνος στο Πραστειό Τραχυπέδουλας.

Το πιο ενδιαφέρον και αξιοπερίεργο που υπάρχει στην κοινότητα, είναι το μοντέλο Γεωλογικής Τομής Κοιλάδας του Διάριζου και του Τροόδους. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα μοντέλο, μια δισδιάστατη μακέτα σε ένα τοίχο  που κατασκεύασαν επιστήμονες και αναπαριστά την παρουσία και τη διαμόρφωση των πετρωμάτων του Τροόδους, της ιζηματογενούς ακολουθίας του και του συμπλέγματος των Μαμωνιών. Αυτό που βλέπει ο επισκέπτης της Τραχυπέδουλας είναι ένα πολύχρωμο σχέδιο που δείχνει τα κάθε είδους πετρώματα στην περιοχή. Η γεωλογική τομή αρχίζει από την Πέτρα του Ρωμιού και τα Κούκλια, τέμνει την κοιλάδα του Διαρίζου και την οροσειρά του Τροόδους και φτάνει μέχρι το Νικητάρι στην επαρχία Λευκωσίας, λίγο πριν τον κάμπο της Μεσαορίας. Το συγκεκριμένο μοντέλο θεωρείται από τους ειδικούς ένα εξαιρετικό εργαλείο περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και επιμόρφωσης μικρών και μεγάλων.

Κοντά στο χωριό και σε απόσταση 4 περίπου χιλιομέτρων νοτιοανατολικά του οικισμού, συναντώνται επίσης και οι περίφημοι Βράχοι των Χασαμπουλιών ή «Κουρτελόροτσος», ένα εντυπωσιακό φυσικό τοπίο με ογκώδεις πέτρες ανακρυσταλλωμένου ασβεστόλιθου κοραλλιογενούς προέλευσης, που δεσπόζουν σχεδόν στη μέση του δρόμου. Ένας ζωντανός θρύλος που επιβιώνει μέχρι σήμερα και αποτέλεσε φόβητρο για τους κατοίκους και τους περαστικούς τα χρόνια της Αγγλοκρατίας, τα Χασαμπουλιά ήταν μια οικογένεια Τουρκοκυπρίων που κατάγονταν από την Επισκοπή Λεμεσού και κατά τη διάρκεια της βρετανικής κατοχής, μετοίκησαν στα γειτονικά με την Τραχυπέδουλα Μαμώνια.  Οι Βράχοι των Χασαμπουλιών, γνωστή τοποθεσία για τους λάτρεις της αναρρίχησης, είναι το σημείο όπου τα 3 αδέρφια κρύβονταν και έκλεβαν περαστικούς. Οι βράχοι είναι πάνω στη διαδρομή λίγο μετά τα Κούκλια και στον παλιό δρόμο που ενώνει τα Μαμώνια με τον Άγιο Γεώργιο Πάφου, την Τραχυπέδουλα και το Κιδάσι.

Από τα σημαντικότερα όμως αξιοθέατα κοντά στο χωριό και συγκεκριμένα στα 9,5 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της κοινότητας, είναι η Παναγία του Σίντη, ένα από τα αυθεντικότερα δείγματα μοναστηριακής αρχιτεκτονικής στην Κύπρο που ανήκει στο κατάλογο προστασίας της UNESCO. Η Παναγία του Σίντη συνιστά σήμερα έναν ανοιχτό μουσειακό και αρχαιολογικό χώρο με μεγάλη ιστορική και αρχαιολογική αξία.

Στην Τραχυπέδουλα τέλος, από το 1996 και έπειτα, πραγματοποιείται κάθε τελευταία Κυριακή του Οκτωβρίου η καθιερωμένη επίδειξη παραγωγής ελαιολάδου με παραδοσιακό τρόπο, στην οποία καταφτάνουν πολλοί επισκέπτες από όλη την Κύπρο.