Σουσκιού

H Σουσκιού στην Κύπρο είναι ένα εγκαταλελειμμένο χωριό της επαρχίας Πάφου και απέχει 26 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της ομώνυμης πόλης, 60 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Λεμεσού και 143 περίπου χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Λευκωσίας.

Ένας οικισμός πολύ κοντά στα ιστορικά Κούκλια (4 χιλιόμετρα απόσταση), η Σουσκιού συναντάται στο νοτιοανατολικό μέρος της κοιλάδας Διαρίζου και αποτέλεσε κατά το παρελθόν ένα από τα τουρκοκυπριακά χωριά της επαρχίας. Ο μεγάλος σεισμός που έπληξε την Πάφο το 1953 σε συνδυασμό με τις διακοινοτικές ταραχές του 1963-64 και την τουρκική εισβολή του 1974 στη μεγαλόνησο, ήταν οι κυριότερες αιτίες που η περιοχή ερήμωσε και πλέον λίγα θυμίζουν την αίγλη του παρελθόντος.

Στην περιοχή και συγκεκριμένα στο Χαλκολιθικό οικισμό Σουσκιού-Λαόνα που ανήκε στο ιστορικό βασίλειο της Παλαιπάφου, έχουν βρεθεί κατάλοιπα της Νεολιθικής εποχής μέχρι και την Εποχή του Χαλκού. Ο οικισμός υπήρξε μέχρι το 3.000 π.Χ. και αποτελούνταν από κατοικίες, νεκροταφείο και εργαστήρια επεξεργασίας χαλκού που κατέβαινε από το Τρόοδος.

Στο νεκροταφείο σε ανασκαφές του 2004, βρέθηκαν μια άθικτη ταφή με κτερίσματα, μικρά σταυρόσχημα ειδώλια από στεατίτη, γυναικεία περιδέραια, ένα κύπελλο, χάντρες από δεντάλιο και θραύσματα χαντρών από υαλώδες υλικό, πέτρες, όστρακα Ρωμαϊκής κεραμεικής, μια γυάλινη δακρυδόχη, σίδηρο, μια λίθινη αξίνα και ίχνη υφάσματος.

Τα ευρήματα που ανέσκαψε ομάδα του Αρχαιολογικού Ερευνητικού Κέντρου της Λέμπας και του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου το 2010, αφορούν στοιχεία που σχετίζονται με την παραγωγή σταυρόσχημων ειδωλίων του ιδίου τύπου με το ειδώλιο του Πωμού, που απεικονίζεται στο κυπριακό ευρώ. Πάντως, μοναδικό στο είδος του εύρημα θεωρείται ένα κόσμημα με εγχάρακτη γραμμική διακόσμηση που αποτελεί το δεύτερο χάλκινο αντικείμενο που ανακαλύφθηκε στην ιστορία του αρχαίου κυπριακού πολιτισμού, μετά το χάλκινο κοπίδι της Ερήμης στην επαρχία Λεμεσού.

Στο εργαστήριο στο οποίο γινόταν επεξεργασία χαλκού, βρέθηκαν ακατέργαστη πρώτη ύλη από τα βουνά του Τροόδους, ακατέργαστα και ελαφρώς ημιτελή ειδώλια (που μάλλον απορρίφθηκαν επειδή παρουσίαζαν κάποιες ατέλειες). Σύμφωνα με τις έρευνες, το εργαστήριο λειτουργούσε μέσα σε κτίριο στο οποίο διεξάγονταν και άλλες καθημερινές, οικιακές δραστηριότητες.

Σε άλλο σημείο του οικισμού, στα κατάλοιπα μιας οικίας βρέθηκαν εργαλεία με τα οποία κατασκευάζονταν τα ειδώλια, αλλά και μεγάλες ποσότητες απολεπισμάτων από τα αρχικά στάδια κατασκευής τους. Επίσης, σε άλλο σημείο, οι έρευνες ανέδειξαν οστά ζώων, κεραμική, κάρβουνο, οστέινα εργαλεία και άλλα, που δίνουν πολλές πληροφορίες για την οικονομία του οικισμού.

Η Σουσκιού πολύ αργότερα και συγκεκριμένα κατά τον Μεσαίωνα, υπήρξε φέουδο. Την περίοδο των Λουζινιανών βασιλιάδων στην Κύπρο, ήταν βασιλικό κτήμα, ενώ την περίοδο της Ενετοκρατίας αποτέλεσε κρατική περιουσία. Το 1571 που άρχισε η Τουρκοκρατία στη μεγαλόνησο, κατασχέθηκε από τους Τούρκους και αργότερα ήταν χωριό στο οποίο κατοικούσαν Τουρκοκύπριοι. Το τέμενος της περιοχής σώζεται ακόμα σε καλή κατάσταση.

Ένα από τα αξιοθέατα της άλλοτε πολυπληθούς κοινότητας είναι το πρώτο ασκητήριο του Αγίου Νεοφύτου, η «παλιά Εγκλείστρα», που βρίσκεται σε ένα απομονωμένο σημείο πάνω σε βράχο και ανάμεσα σε άγρια βλάστηση. Σύμφωνα με την παράδοση, εδώ ήταν το πρώτο λαξευμένο σπήλαιο του αγίου, πριν ο ίδιος φτάσει στην Τάλα και φτιάξει την γνωστή «Εγκλείστρα» και αργότερα την πασίγνωστη Μονή Αγίου Νεοφύτου. Το ασκητήριο, το οποίο κοσμείται με όμορφες τοιχογραφίες, είναι επισκέψιμο μετά από συνεννόηση με τα εκδοτήρια της Παλαιπάφου που κρατούν τα κλειδιά.