Μέσανα

Τα Μέσανα είναι ένα μικρό χωριό της επαρχίας Πάφου που απέχει 40 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της ομώνυμης πόλης, 54 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Λεμεσού και 104 περίπου χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Λευκωσίας.

Χτισμένα σε υψόμετρο 560 μέτρων και πάνω σε μια απότομη πλαγιά με άγρια βλάστηση από «λατζιές», τριμυθιές, θυμαριές και πεύκα, τα Μέσανα με τους 30 περίπου κατοίκους, ανήκουν στα αμπελοχώρια και στα 24 κρασοχώρια της επαρχίας Πάφου. Εκτός από το παραδοσιακό κρασί που παράγεται στην περιοχή αλλά και την ζιβανία, τον παλουζέ και τον σουτζούκο που παράγουν οι ντόπιοι για δική τους χρήση, εδώ ευδοκιμούν τα σιτηρά, οι αμυγδαλιές, τα εσπεριδοειδή, τα όσπρια και οι ελιές. Η κοινότητα είναι προσβάσιμη από τον δρόμο Πάφου-Τροόδους και μπορεί να αποτελέσει ένα όμορφο διάλειμμα για περιήγηση, πριν ο επισκέπτης ανηφορίσει στα ορεινά χωριά του εντυπωσιακού ορεινού συμπλέγματος του νησιού.

Τα Μέσανα υφίστανται μετά τα χρόνια του Μεσαίωνα (αφού δεν συναντώνται σε κάποιον χάρτη της εποχής), αν και κάποιοι υποστηρίζουν ότι η Μονή του Αγίου Γεωργίου των Κομάνων, κτίσμα του 15^ου αιώνα, υποδηλώνει και την ύπαρξη οικισμού στην περιοχή. Η ονομασία του χωριού προέκυψε από τη γεωγραφική του θέση, καθώς ταυτίστηκε με το τοπωνύμιο «Μεσιανά» (που σημαίνει στη μέση ή ενδιάμεσα), καθώς βρίσκεται ανάμεσα στα χωριά Σαλαμιού και Αρμίνου. Μια δεύτερη εκδοχή κάνει λόγο για το όνομα να προέρχεται από τα Μέθανα της Πελοποννήσου.

Ο γραφικός οικισμός αποτελείται από πετρόκτιστα σπιτάκια που βρίσκονται ανάμεσα στα ελικοειδή δρομάκια του, ενώ οι μικροί παραπόταμοι του Διαρίζου, διασχίζουν την πλαγιά του χωριού, προσφέροντας δροσιά και ένα υπέροχο θέαμα σε όσους έρθουν στο κεντρικό αυτό σημείο της επαρχίας. Στο δυτικότερο σημείο της κοινότητας και έχοντας ανέβει το βουνό, υπάρχουν 4 αιωνόβιοι δρύες, ενώ στην είσοδό της εντοπίζονται οι αποστολικές ελιές, απόδειξη έλευσης των αποστόλων που πέρασαν από την περιοχή (Απόστολοι Βαρνάβας, Μάρκος, Παύλος και Τυχικός). Στα 500 μέτρα έξω από το χωριό και στο νότιο άκρο του, ο επισκέπτης συναντά τον όμορφο εκδρομικό χώρο Περνέρι με τις υποδομές για πικ νικ και μικρή παιδική χαρά και λίγο πριν τη Μονή Αγίου Γεωργίου Κομάνων, τον ποταμό Λιαλιόνα και μια βρύση από την οποία ρέει πόσιμο νερό.

Πέρα από τη μαγευτική φύση που περιβάλλει την κοινότητα, ο επισκέπτης των Μεσάνων συναντά σημαντικές και ιστορικές εκκλησίες της περιοχής, ένα όμορφο γραφικό καφενείο στην πλατεία του χωριού που μπορεί να απολαύσει τον καφέ του, το πολιτιστικό κέντρο, αλλά και έναν όμορφο παραδοσιακό ξενώνα που προσφέρει άνετη και πολυτελή διαμονή.

Η κύρια εκκλησία βρίσκεται δίπλα από το παλιό δημοτικό σχολείο και είναι αφιερωμένη στον Άγιο Τυχικό, έναν τοπικό άγιο που έζησε εδώ. Ο ναός, κτίσμα γοτθικού ρυθμού με ένα εντυπωσιακό ξυλόγλυπτο τέμπλο, οικοδομήθηκε στις αρχές του 20^ου αιώνα και συγκεκριμένα το 1910, στα ερείπια παλιότερης εκκλησίας. Η εκκλησία είναι η μοναδική αφιερωμένη στον εν λόγω άγιο στην Κύπρο, ενώ ο άγιος, μαθητής του Αγίου Παύλου και επίσκοπος της Πάφου, γιορτάζει στις 8 Δεκεμβρίου.

Στην κοινότητα υπάρχουν επίσης το ξωκλήσι της Αγίας Ειρήνης, το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου και στα ανατολικά η ερειπωμένη Μονή Αγίου Γεωργίου Κομάνων που χτίστηκε το 15^ο αιώνα και ο ναός της αναστηλώθηκε από το Τμήμα Αρχαιοτήτων.

Σε κοντινή απόσταση και συγκεκριμένα στη Σαλαμιού, βρίσκεται και η Μονή Παναγίας Σαλαμιώτισσας, από τα αρχικά κτίσματα της οποίας, σώζεται μόνο ο ναός της που χρονολογείται στο 16^ο αιώνα, ενώ στα 12,5 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά των Μεσάνων, συναντάται  η Παναγία του Σίντη, ένα από τα αυθεντικότερα δείγματα μοναστηριακής αρχιτεκτονικής στην Κύπρο που ανήκει στο κατάλογο προστασίας της UNESCO. Η Παναγία του Σίντη συνιστά σήμερα έναν ανοιχτό μουσειακό και αρχαιολογικό χώρο με μεγάλη ιστορική και αρχαιολογική αξία.