Τζαμί Ομεριέ

Το Tζαμί Ομεριέ είναι ένα από τα αξιοθέατα πολιτισμού της Κύπρου και βρίσκεται στην οδό Τρικούπη, κοντά στο κέντρο της παλιάς πόλης της Λευκωσίας και απέναντι από το ιστορικό ομώνυμο Χαμάμ.

Βρισκόμενο στη θέση του μεσαιωνικού μοναστηριού των Αυγουστίνων της εκκλησίας της Αγίας Μαρίας, πολύ κοντά στο Αρχιεπισκοπικό Μέγαρο, το Βυζαντινό Μουσείο Λευκωσίας, το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Κύπρου και άλλα αξιοθέατα που περικλείονται εντός των ενετικών τειχών της πρωτεύουσας, το Τζαμί Ομεριέ στέκει επιβλητικά στη σημερινή πλατεία Τηλλυρίας και ανάμεσα στους προμαχώνες Κωνστάντζα και Podocataro, στα παμπάλαια μαγαζιά και κτίρια που κάποτε ήταν σημείο αναφοράς για τους λευκωσιάτες.

Το εντυπωσιακό οικοδόμημα μεσαιωνικής αρχιτεκτονικής, το 14^ο αιώνα ήταν η εκκλησία της Αγίας Μαρίας και ένα από τα τρία σημαντικότερα μοναστήρια στην πρωτεύουσα, κάτι που επιβεβαιώθηκε από τις ταφόπετρες με ονόματα μοναχών του Τάγματος των Αυγουστινιανών που βρέθηκαν το 1940 στο πάτωμα του  τεμένους, ενώ χρησιμοποιήθηκε και ως ξενώνας που είχε κτίσει ο Λατίνος Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Guillaume Gonème το 15^ο αιώνα. Απομεινάρι της τότε περιόδου η πόρτα αναγεννησιακού ρυθμού στη βορειοανατολική του πλευρά, αφού το κτίριο είχε καταστραφεί πλήρως μέχρι και το επίπεδο των παραθύρων, από τους βομβαρδισμούς των Τούρκων κατά την πολιορκία της πόλης. Έτσι, ένα χρόνο μετά την κατάληψη της Λευκωσίας από τους Οθωμανούς το 16^ο αιώνα και συγκεκριμένα το 1571, μετατράπηκε σε τέμενος μετά από διαταγή του αρχιστράτηγου Μουσταφά Πασά. Ερείπια από τα άλλα κτίρια του μοναστηριού σώζονταν μέχρι και τον 17^ο αιώνα.

Η ονομασία του δόθηκε από τους Τούρκους μετά την πτώση της Λευκωσίας προς τιμή του προφήτη Ομάρ, που σύμφωνα με την τουρκική παράδοση, επισκέφτηκε τη Λευκωσία στο δρόμο του από τη Δαμασκό προς την Αίγυπτο και διανυκτέρευσε στο νάρθηκα της ερειπωμένης εκκλησίας.

Το Τζαμί Ομεριέ έχει ένα μιναρέ με δύο εξώστες, ενώ ξεχωρίζει η θολωτή είσοδος με ανάγλυφη διακόσμηση στο δυτικό τοίχο που ανήκει στο αρχικό κτίριο. Η σωζόμενη μονόκλιτη εκκλησία χρονολογείται στο πρώτο μισό του 14^ου  αιώνα και στα ανατολικά υπάρχει τρίπλευρη αψίδα και στα δυτικά νάρθηκας με 3 τόξα στην πρόσοψη. Πιθανότατα ο ναός είχε αρχικά ύψος 15 μέτρων, γεγονός που τον καθιστούσε το πιο μεγαλοπρεπές κτίριο της μεσαιωνικής Λευκωσίας, μετά την Αγία Σοφία. Όταν καταστράφηκε το πάνω μέρος από τους κανονιοβολισμούς του 1570, οι Τούρκοι συμπλήρωσαν τους τοίχους και κάλυψαν με ξύλινη στέγη το κτίριο και τον προθάλαμο, ενώ το εσωτερικό καλύφθηκε με γύψο και προστέθηκε στη βόρεια πλευρά ο μιναρές. Εξωτερικά η οροφή είναι κεραμοσκέπαστη.

Έξω από το τέμενος, υπάρχει η βρύση όπου οι μουσουλμάνοι πλένουν τα χέρια, τα πόδια, το σβέρκο, το  λαιμό και το πρόσωπό τους, αφήνοντας τα παπούτσια τους στο προαύλιο, κοντά στην είσοδο για να εισέλθουν στο χώρο. Εσωτερικά, ένα χαλί καλύπτει το δάπεδο για να διευκολύνει τους πιστούς που παραμένουν γονατιστοί κατά τη διάρκεια της προσευχής και έχει πράσινο χρώμα, που σύμφωνα με το Ισλάμ, συμβολίζει τον παράδεισο. Αριστερά και δεξιά υπάρχουν δύο ξύλινες βιβλιοθήκες με καμάρα στο πάνω μέρος και στη ευθεία βρίσκεται ο άμβωνας (mimbar), απ’ όπου ο ιμάμης απευθύνεται στους πιστούς. Κοντά του βρίσκεται και το μιχράμπ, η κόγχη της προσευχής στον τοίχο σε πράσινο χρώμα που έχει κατεύθυνση προς τη Μέκκα, δηλώνοντας την κατεύθυνση που προσεύχονται οι πιστοί. Στους τοίχους υπάρχουν τα αραβουργήματα (επιγραφές στα αραβικά), ενώ από το ξύλινο ταβάνι κρέμονται 3 κρυστάλλινοι πολυέλαιοι και 3 μεγάλοι ανεμιστήρες.

Το Τζαμί Ομεριέ, που είναι γνωστό στους ντόπιους και ως τζαμί της Εμερκές, είναι ένα μεσαιωνικό μνημείο που επισκέπτονται χιλιάδες ντόπιοι και ξένοι ετησίως και χρησιμοποιείται για προσευχή από τους μουσουλμάνους κατοίκους της πόλης και γενικά της Κύπρου. Είναι ανοικτό σε μόνιμη βάση, ενώ επισκέψεις γίνονται εκτός των ωρών προσευχής. Εάν βρεθεί κάποιος στην περιοχή τις Παρασκευές γύρω στη μία το μεσημέρι, θα δει μαζική προσέλευση των πιστών για την καθιερωμένη προσευχή. Καλό θα είναι ο επισκέπτης να είναι ευπρεπώς ντυμένος και είναι επιβεβλημένο να αφήσει τα παπούτσια του στην είσοδο.