Σιά

Η Σιά, βρίσκεται 30 χιλιόμετρα νότια της Λευκωσίας στην ομώνυμη επαρχία της Κύπρου, κι απέχει περίπου 30 χιλιόμετρα από τη Λάρνακα, 50 χιλιόμετρα από τη Λεμεσό, και σχεδόν 150 χιλιόμετρα από την Πάφο.

Στα 300 περίπου μέτρα υψόμετρο, ο οικισμός της Σιάς βρέχεται από τους παραπόταμους του Τρέμιθου ποταμού, δημιουργώντας εύφορα χωράφια που παράγουν κάθε είδους προϊόντα. Η ελαιοκαλλιέργεια πάντως, ήταν και είναι ένα από τα παραδοσιακά επαγγέλματα των κατοίκων της κοινότητας, καθώς κι η υλοτομία – κυρίως κατά το παρελθόν, αφού η πευκόφυτη ημιορεινή περιοχή κατακλύζεται με δέντρα ιδανικά για ξυλία, και συνεπώς πολλοί από τους ντόπιους προκειμένου να βιοποριστούν προμήθευαν μ’ αυτά τις πεδινές κοινότητες.

Σήμερα η Σιά μετρά περίπου 600 μόνιμους κατοίκους, κι αποτελεί μία από τις αναπτυσσόμενες κοινότητες της περιοχής. Η κομβική γεωγραφική της θέση την έκανε ιδιαίτερα δημοφιλής στις οικοδομές μόνιμων κατοικιών, αλλά κι εξαιτίας του περιβάλλοντός της, στην κατασκευή εξοχικών από τους Λαρνακιώτες και τους Λευκωσιάτες.

Αναφερόμενη σε μεσαιωνικές πηγές ως Sala, δεν έγινε ποτέ γνωστή η αρχική ονομασία του οικισμού. Πιθανότερα από τη λέξη οσσιά, που σημαίνει σκιά, να βγήκε η σύγχρονή της επωνυμία. Άλλοι πάλι, υποστηρίζουν ότι η κοινότητα δημιουργήθηκε προς τιμήν κάποιας Οσίας, ενώ οι ντόπιοι μιλούν για τις αραβικές επιδρομές, (500 – 1500 μ.χ.), όταν το χωριό βρίσκονταν στο πέρασμα των κουρσάρων, αλλά κρυμμένη μέσα σ΄ ένα λεκανοπέδιο με κατάφυτα βουνά τριγύρω, δεν κατάφερε ποτέ να εντοπιστεί γιατί ήταν – όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν, μέσα σε σιάσμα, από το οποίο και τελικά προέκυψε το Σιά.

Στην Σιά υπάρχουν διασκορπισμένα αρκετά αρχαία ερείπια και τάφοι, η ύπαρξη των οποίων μαρτυρά ότι ο οικισμός είχε ιδρυθεί ήδη από την αρχαιότητα. Αν και δεν έχουν γίνει συστηματικές έρευνες στην περιοχή, τα κατάλοιπα κατοικιών που βρέθηκαν λίγα χιλιόμετρα βόρεια του χωριού, ήταν των Ρωμαϊκών χρόνων, ενώ το σπήλαιο που υπάρχει στην καρδιά της κοινότητας, αν και δεν είναι ακόμη επισκέψιμο για το κοινό, αποδεικνύει τη μακρά ιστορία του χωριού και τους τρόπους άμυνας που είχε αναπτύξει εναντίον των πειρατών.

Όποιος επισκεφτεί τη Σιά, αφού τον καλωσορίσει ένα καταπράσινο τοπίο, από πεύκα, ελιές και εκτάσεις με σιτηρά, στο κέντρο της κοινότητας μπορεί να επισκεφτεί την πέτρινη εκκλησία του χωριού, που είναι αφιερωμένη στην Παναγία την Χρυσελεούσα, κτίσμα του 1886. Εκεί, θα θαυμάσει τη χρυσή εικόνα της Αγίας Άννας που αγκαλιάζει την Παναγία, ένα από τα χρυσά ευαγγέλια – εκ των τεσσάρων σ’ ολόκληρο το νησί, και μια όμορφη εικόνα του Αγίου Γεωργίου, τοιχογραφία του γνωστού αγιογράφου Φιλάρετου. Στον πυρήνα της κοινότητας υπάρχουν επίσης τα γραφεία της Συνεργατικής Πιστωτικής Εταιρείας και το Συνεργατικό Παντοπωλείο, καθώς κι άλλες υπηρεσίες, ενώ λίγο πιο κάτω ξεπροβάλλει ο γραφικός οικισμός με τα παραδοσιακά σπίτια. Το χωριό διαθέτει νηπιαγωγείο και δημοτικό σχολείο, κοινοτικό ιατρείο, και άλλα οργανωμένα κοινοτικά σύνολα, όπως η χορωδία. Η μοντέρνα συνοικία της Σιάς βρίσκεται στα νοτιοανατολικά, ενώ πάνω σε λόφο (έξω από το χωριό) υψώνεται και το εκκλησάκι των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης (του 1950), δίπλα απ’ το οποίο αναβλύζει και το αγίασμα των Αγίων. Επιπλέον, κατευθυνόμενος κανείς βόρεια από τον πυρήνα της κοινότητας, μπορεί να επισκεφτεί το κηποθέατρο, το νεόδμητο εκκλησάκι του Αγίου Προκοπίου (2 χιλιόμετρα μακριά – στο κέντρο της παλιάς κοινότητας) και το μεσαιωνικό λουτρό, καθώς επίσης και το εκδρομικό πάρκο της ομάδας εθελοντών. Άλλα εκκλησιαστικά μνημεία του οικισμού, αποτελούν το παρεκκλήσι του Αγίου Ιωάννη Σπηλεώτη (βορειοανατολικά της κοινότητας), και δίπλα του μια καλοδιατηρημένη σπηλιά, που έσκαψε ο ίδιος ο Άγιος. Πάνω από το σπήλαιο βρίσκεται το ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη Θεολόγου, που χτίστηκε το 1985 με δαπάνες της κοινότητας, αλλά και το ξωκλήσι της Αγίας Ειρήνης της Χρυσοβαλάντου. Από εκεί, τέλος, συναντώνται τα απομεινάρια του εγκαταλειμμένου μεταλλείου ανόρυξης σιδεροπυρίτη και χαλκού, το οποίο και εκμεταλλεύονταν η Ελληνική Μεταλλευτική Εταιρεία μέχρι τη δεκαετία του 1980, ενώ βόρεια απ’ αυτό εντοπίζεται το λατομείο εξόρυξης αμμοχάλικα.

Το χωριό της Σιάς γειτνιάζει με τον Μαθιάτη και την κοινότητα της Αλάμπρας.