Παναγία Χρυσαλινιώτισσα Λευκωσίας
H Παναγία Χρυσαλινιώτισσα Λευκωσίας είναι από τις παλαιότερες εκκλησίες στην εντός των τειχών Λευκωσία και βρίσκεται στην οδό Χρυσαλινιωτίσσης, στα νοτιοανατολικά της πόλης. Κοντά της βρίσκεται και ο ναός του Αγίου Κασσιανού Λευκωσίας
Βρισκόμενη κοντά στην πράσινη γραμμή και σε μια γραφική γειτονιά με παλιά σπίτια στην οποία έδωσε και το όνομά της, η Παναγία Χρυσαλινιώτισσα Λευκωσίας αποτελεί κτίσμα βυζαντινού ρυθμού του 15ου αιώνα. Θεωρείται ο παλιότερος ορθόδοξος ναός στην παλιά πόλη και δέχτηκε πολλές αρχιτεκτονικές προσθαφαιρέσεις κατά τη διάρκεια του χρόνου, με πολύ σημαντική την ανακατασκευή του το 1735 επί Τουρκοκρατίας και το 1936 επί βρετανικής κυβέρνησης. Σήμερα στο φραγκοβυζαντινό ναό, είναι ορατά και τα βυζαντινά στοιχεία με τις καμπυλωτές αψίδες, όσο και τα γοτθικά με τις οξυκόρυφες.
Για την ονομασία της εκκλησίας, που κάποτε ονομαζόταν και Παναγία του Χρυσού Λιναριού, υπάρχουν δύο εκδοχές: η πρώτη κάνει λόγο για τις πολλές αλινιές (είδος θάμνου με αγκάθια) που υπήρχαν στην περιοχή και μέσα σε αυτές βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας που είναι η αρχαιότερη στο ναό και θεωρείται έργο του Αποστόλου Λουκά, ενώ η δεύτερη εκδοχή αναφέρεται στις χρυσές ωλένες (επιμάνικα) στην εν λόγω εικόνα.
Μέχρι πρότινος, λεγόταν ότι η εκκλησία είχε οικοδομηθεί το 1456 από την Ελένη Παλαιολογίνα, σύζυγο του φράγκου βασιλιά Ιωάννη Β’ και ανιψιά του τελευταίου Βυζαντινού αυτοκράτορα, Κωνσταντίνου Παλαιολόγου. Τότε συνιστούσε μονόκλιτη βασιλική με τρούλο, εξυπηρετώντας τις θρησκευτικές ανάγκες των ορθόδοξων κατοίκων της πρωτεύουσας, καθώς μέχρι τότε υπήρχαν αποκλειστικά καθολικοί ναοί και μοναστήρια. Οι εργασίες συντήρησης που έγιναν στο σημείο πρόσφατα, απέδειξαν ότι είναι παλαιότερης χρονολογίας και η βασίλισσα έκανε κάποιες επιδιορθώσεις και επέκταση στο ναό, ενώ είχε φέρει και από την Κωνσταντινούπολη την εικόνα της Παναγίας της Αλινιώτισσας. Μεταγενέστερες προσθήκες αποτελούν τα 2 παρεκκλήσια στα βόρεια και νότια, ο νάρθηκας και ο εξωνάρθηκας.
Ο ναός, στο εσωτερικό του έχει σχήμα «Γ» λόγω των συνεχών ανακατασκευών και το τέμπλο είναι χωρισμένο σε 4 τμήματα, από τα οποία τα τρία είναι ξυλόγλυπτα και καλυμμένα με φύλλο χρυσού, ενώ κοσμείται με εικόνες κυρίως του 17ου αιώνα.
Από τις εικόνες που ξεχωρίζουν είναι η «δίδυμη» Παναγία, στην οποία η Θεοτόκος απεικονίζεται να κοιτάζει προς δυο κατευθύνσεις. Η Γοργοϋπήκοος ακούει γρήγορα την παράκληση του πιστού και η Πληροφορούσα πληροφορεί τον Χριστό για την παράκλησή του. Σύμφωνα με την παράδοση, η εικόνα λέγεται αλλιώς και εικόνα της Παναγίας Αγαπητικής και Μισητικής. Η Αγαπητική βοηθά τις γυναίκες να κερδίσουν ξανά την αγάπη του συζύγου ή του εραστή που τις εγκατέλειψε ή τους νέους που αγαπούν δίχως ανταπόκριση, αν πάρουν σκόνη από το ξύλο της εικόνας. Η Μισητική, που κοιτάζει από την άλλη πλευρά, έχει τις αντίθετες ιδιότητες, για αυτό και οι μανάδες που προσεύχονται σε αυτήν, θεωρούν πως απομακρύνει το κακό και τη διαφθορά από τις έφηβες κόρες τους. Κάτι αντίστοιχο συναντάται με τον Άγιο Αγαπητικό και τον Άγιο Μισητικό στις Πάνω Αρόδες της επαρχίας Πάφου.
Όπως και στον Άγιο Ελευθέριο Λευκωσίας, έτσι και στον εν λόγω ναό, οι εικόνες της Παναγίας και του Χριστού βρίσκονται σε αντίθετες θέσεις σε σχέση με άλλες εκκλησίες, με την Παναγία να βρίσκεται δεξιά της Ωραίας Πύλης.
Επίσης, η θαυματουργή και επιχρυσωμένη εικόνα της Παναγίας Ελεούσας που απεικονίζει έφιππους τον Άγιο Μηνά, τον Άγιο Δημήτριο, τον Άγιο Θεόδωρο και τον Άγιο Γεώργιο, είναι δωρεά μίας Τουρκάλας που την έφερε στην Κύπρο από τη Μικρά Ασία.
Η δυτικής επιρροής και τεχνοτροπίας εικόνα της Madre della Consolazione, αλλά και άλλες σημαντικές εικόνες του ναού, φιλοξενούνται σήμερα στο Βυζαντινό Μουσείο Λευκωσίας.
Αν και είναι αφιερωμένη στην Παναγία, η Παναγία Χρυσαλινιώτισσα Λευκωσίας γιορτάζει στις 2 Φεβρουαρίου, την ημέρα της Υπαπαντής του Χριστού.
Παναγία Χρυσαλινιώτισσα Λευκωσίας
Oδός Χρυσαλινιωτίσσης, Λευκωσία, Κύπρος
Ώρες Λειτουργίας: 06:30-14:30
Τηλέφωνο: 00357 22430857