Παναγία Γαλόκτιστη

Η Παναγία Γαλόκτιστη βρίσκεται περίπου 80 χιλιόμετρα δυτικά της Λευκωσίας στην ομώνυμη επαρχία της Κύπρου, και συναντάται 2 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της κοινότητας του Κάτω Πύργου Τηλλυρίας.

Στα όρια με το δάσος Πάφου και μεταξύ των δύο οικισμών του Πύργου Τηλλυρίας (Πάνω Πύργος Τηλλυρίας και Κάτω Πύργος Τηλλυρίας) ηΠαναγία Γαλόκτιστη αποτελεί μία από τις παλαιότερες και θρυλικέςεκκλησίες της Μεγαλονήσου, η οποία και συνδέεται με πολλά θαύματα που συνέβησαν στην περιοχή.

Κατά το παρελθόν, στην τοποθεσία που σήμερα στέκει η πετρόχτιστη εκκλησία της Παναγίας Γαλόκτιστης, υπήρχε μια μικρή κοινότητα βοσκών, των οποίων τα ζώα κάποια στιγμή αρρώστησαν και εκείνοι παρήγγειλαν στην Παναγιά να τους βοηθήσει.Όταν γιατρεύτηκαν τα κοπάδια τους, εκείνοι για να ευχαριστήσουν την Παναγιάάρχισαν να ξαναχτίζουντο μισογκρεμισμένο εκκλησάκι που υπήρχε ήδη εκεί προς τιμήν της. Δεν μπορούσαν όμως να το χτίσουν με νερό και πηλό, κι αφού κάθε τους προσπάθεια είχε αποτύχει, σκέφτηκαν να χρησιμοποιήσουν γάλα στη θέση του νερού. Ο ναός τελικά οικοδομήθηκε κι έκτοτε, ραίνεται με γάλα, ζωικό ή και ανθρώπινο τηρώντας τα έθιμα και την παράδοση της οικοδόμησής του. Από την άλλη, όποιος θέλει να προσευχηθεί για κάτι επισκέπτεται το ναό με την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, η οποία τα τελευταία χρόνια φυλάσσεται στην εκκλησία των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, στο κέντρο της κοινότητας του Κάτω Πύργου Τηλλυρίας.

Αρχιτεκτονικά η Παναγία Γαλόκτιστη οικοδομήθηκε σε δύο φάσεις. Ο μικρός καμαροσκέπαστος κυρίως ναός, είναι μονόχωρος και καλύπτεται με φουρνικό τρούλο -χαρακτηριστικό γνώρισμα των μνημείων της Μεσοβυζαντινής περιόδου. Ο εσωτερικός διάκοσμός του πιθανώς να ήταν αγιογραφημένος, αλλά δεν έχει διασωθεί καμία από τις παλιότερες τοιχογραφίες του, εκτός από τον Άγιο Αυξίβιο, στην αψίδα του ιερού βήματος και των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, στον βόρειο τοίχο του ναού, καθώς επίσης και τμήμα από τη Γέννηση του Χριστού, στο φουρνικό. Επιπλέον, αξιόλογη είναι κι η τεράστια εφέστιος εικόνα του μικρού αυτού ναού, η οποία και εικονίζει την βρεφοκρατούσα Παναγία που χρονολογείται περί τα τέλη του 13^ου αιώνα. Βάσει τεχνοτροπίας και αρχιτεκτονικής του ναού, το Τμήμα Αρχαιοτήτων που ανέλαβε και την αναπαλαίωση του ναού, αποφάνθηκε ότι αποτελεί οικοδόμημα του 11^ου αιώνα, ενώ τον 12^ο ή τον 14^ο αιώνα έγινε η αγιογράφησή του.