Παγκύπριο Γυμνάσιο
Το Παγκύπριο Γυμνάσιο συναντάται στην παλιά πόλη της Λευκωσίας, στην πλατεία Αρχιεπισκόπου Κυπριανού και δίπλα σε αρκετά αξιοθέατα πολιτισμού της πρωτεύουσας της Κύπρου.
Απέναντί του βρίσκονται το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Κύπρου, το Αρχιεπισκοπικό Μέγαρο, το Βυζαντινό Μουσείο Λευκωσίας , το Μουσείο Αγώνος Λευκωσίας και ο Καθεδρικός Ναός του Αγίου Ιωάννη.
Αποτελώντας το αρχαιότερο σχολείο δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στη μεγαλόνησο, το Παγκύπριο Γυμνάσιο ήταν ένα προπύργιο του Ελληνισμού που συνέβαλε καθοριστικά στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες με την πνευματική του δράση, αλλά και την οργανωμένη συμμετοχή μαθητών του στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, στους Βαλκανικούς πολέμους και στον αγώνα της ΕΟΚΑ του 1955-59 κατά των Άγγλων. Πολλά επώνυμα στελέχη της πολιτικής και κοινωνικής ζωής του νησιού κατά το παρελθόν έχουν αποφοιτήσει από εδώ, όπως ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ’, ο πρώτος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και ο νομπελίστας οικονομολόγος του 2010 Χριστόφορος Πισσαρίδης.
Το κτίριο αυτό καθαυτό αποτελεί από μόνο του ένα αξιοθέατο, αν και εσωτερικά δεν είναι επισκέψιμο, αφού λειτουργεί ως σχολείο μέχρι σήμερα. Το επιβλητικό νεοκλασικό οικοδόμημα με κεραμοσκεπή και ξύλινα πορτοπαράθυρα, χαρακτηρίζεται από το τετράστυλο δωρικό πρόπυλο με τους κίονές να φέρουν κιονόκρανα και το αέτωμα στην είσοδό του, καθώς και τις προτομές του Ιωάννη Βεργόπουλου και άλλων, εκατέρωθεν της ξύλινης πόρτας στην αυλή του κτιρίου. Όλα αυτά περιτριγυρίζονται από ολάνθιστο κήπο με πολλά λουλούδια. Ακόμα και το εσωτερικό του σχολείου κοσμείται με αρχαιοελληνικού τύπου αγάλματα και μαρμάρινες πλάκες στους τοίχους που αναγράφουν τους ευεργέτες του.
Όλα άρχισαν επί Τουρκοκρατίας το 1808, όταν ο μοναχός Ιωαννίκιος δώρισε την οικία του για τη δημιουργία σχολείου και άρχισε να δειλά- δειλά να διδάσκεται ο ελληνικός λόγος στους νέους. Το 1812, το Παγκύπριο Γυμνάσιο ιδρύθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Κυπριανό και αρχικά λειτουργούσε ως γυμνάσιο με την ονομασία «Ελληνική Σχολή», αφιερωμένη στην Αγία Τριάδα. Μετά τους διωγμούς του 1821 και τον απαγχονισμό του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, διαλύθηκε και ιδρύθηκε εκ νέου το 1830 μετά από απόφαση των Αρχιερέων και των προκρίτων του νησιού από τον Αρχιεπίσκοπο Πανάρετο, ο οποίος δημιούργησε και την πρώτη βιβλιοθήκη με οικονομική βοήθεια της «εν Λονδίνω φιλάνθρωπου και φιλόμουσου Εταιρείας». Το 1893 επί Αγγλοκρατίας και με πρωτοβουλία του Αρχιεπισκόπου Σωφρονίου, το σχολείο αναβαθμίστηκε ως εξατάξιο με τη δημιουργία λυκείου, παίρνοντας και τη σημερινή του ονομασία το 1896. Μάλιστα, αναγνωρίσθηκε από την Ελληνική Κυβέρνηση και το Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας ως ισότιμο με τα σχολεία μέσης εκπαίδευσης στην Ελλάδα.
Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του και μέχρι το 1869, στις αίθουσες του ιστορικού αυτού κτιρίου διδάχθηκαν η ελληνική, η τουρκική, η γαλλική γλώσσα και τα μαθηματικά και το 1887 προστέθηκε και η αγγλική ως ξένη γλώσσα, ενώ το 1892 ξεκίνησε για πρώτη φορά η διδασκαλία των λατινικών. Παρά την ολοκληρωτική του καταστροφή το 1920 μετά από πυρκαγιά, λίγους μήνες μετά και με δωρεά του Ιωάννη Βεργοπούλου, έγινε η αναστήλωσή του.
Το 1927 εγκαινιάστηκε με λαμπρότητα η νέα βιβλιοθήκη και το 1935-36 άνοιξε το τμήμα θηλέων του Παγκυπρίου Γυμνασίου, το οποίο στεγάστηκε στο Παρθεναγωγείο Φανερωμένης. Το 1949 έγιναν με επισημότητα τα εγκαίνια της Σεβερείου Βιβλιοθήκης, ενός ακόμα εντυπωσιακού κτιρίου που υπάγεται στο εν λόγω σχολείο και αποτελεί σήμερα μια από τις πιο πλούσιες βιβλιοθήκες της Κύπρου.
Το Παγκύπριο Γυμνάσιο, ο θεματοφύλακας της ελληνικής παιδείας στο νησί της Αφροδίτης, υπήρξε για ολόκληρες δεκαετίες πρότυπο σχολείο για όλη την Κύπρο. Στο υπόγειό του, την «Κρύπτη των Φιλικών», το 1821 ο Γεώργιος Κηπιάδης, άνθρωποι του κλήρου και πολλοί προύχοντες, μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία. Στο δυτικό τοίχο της κρύπτης υπάρχει αναμνηστική πλάκα με την εικόνα του Αρχιεπισκόπου Κυπριανού, έργο του ζωγράφου Ανδρέα Χρυσοχού. Η παράδοση λέει ότι υπάρχει υπόγεια δίοδος από το μνημείο αυτό προς την Αρχιεπισκοπή, η οποία δεν έχει αποκαλυφθεί ακόμα.
Παγκύπριο Γυμνάσιο
Πλατεία Αρχιεπισκόπου Κυπριανού
1060Λευκωσία , Κύπρος
Τηλέφωνο: 00357 22466711
email: [email protected]