Νήσου Λευκωσίας

Η Νήσου Λευκωσίας βρίσκεται περίπου 15 χιλιόμετρα νότια από την ομώνυμη πρωτεύουσα της Κύπρου στην επαρχία Λευκωσίας, κι απέχει περίπου 68 χιλιόμετρα από τη Λεμεσό, 30 χιλιόμετρα από τη Λάρνακα, και 130 χιλιόμετρα από την Πάφο.

Χτισμένη στη βόρεια όχθη του ποταμού Γιαλιά η Νήσου Λευκωσίας κατείχε από πάντα εξέχουσα θέση, λόγω του εύφορου εδάφους και των άφθονων νερών της.

Κατά το παρελθόν, οι ντόπιοι πίστευαν ότι το χωριό τους μοιάζει με μικρό νησί, αφού βρεχόταν περιμετρικά από τον ποταμό Γιαλιά, έτσι και καθιερώθηκε η ονομασία Νήσου Λευκωσίας. Το νερό του ποταμού έρρεε με μεγάλη ορμή από τα βουνά του δάσους Μαχαιρά και μάλιστα χώριζε την περιοχή σε δύο μέρη, τα οποία και έσμιγαν τελικά στ’ ανατολικά.

Η Νήσου Λευκωσίας έχει μακρά ιστορία. Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, οι οικισμοί που βρίσκονταν γύρω από το αρχαίο βασίλειο του Ιδαλίου, κατοικούνταν ήδη από το 17^ο αιώνα π.Χ.. Αφετέρου η πρώτη επίσημη μαρτυρία για το χωριό ανάγεται στους πρώτοχριστιανικούς αιώνες, έπειτα από την ανασκαφή μαρμάρινης σαρκοφάγου του τάφου του Αγίου του Επαφρά ή Επαφρόδιτου, που ήταν ένας από τους 70 αποστόλους του Ιησού και Όσιος της περιοχής. Επί Φραγκοκρατίας (1191 – 1489 μ.Χ.), ο οικισμός της Νήσου αποτέλεσε βασιλικό φέουδο, ενώ τον 13^ο αιώνα μ.Χ. ιδρύθηκε στην περιοχή καθολική εκκλησία από τον ίδιο ευγενή που είχε στην κατοχή του το χωριό. Από την περιοχή πέρασαν εκπρόσωποι των Ναϊτών ιπποτών, μεσαιωνικοί κι άλλοι ταξιδιώτες, διπλωμάτες εποχής, ενώ ο Κύπριος χρονογράφος Γεώργιος Βουστρώνιος, αναφέρει ότι ο οικισμός παραχωρήθηκε το 1460 μ.Χ. στο βισκούντη της Λευκωσίας, Νικόλαο Μοράμπιτ, στον οποίο περιήλθαν κι οι γύρω περιοχές σαν δώρο. Λειτουργώντας σαν έδρα πια, με μεγάλο οικονομικοπολιτικό ρόλο, το χωριό της Νήσου κατά την περίοδο της Ενετοκρατίας μετατρέπεται σε κρατικό αγρόκτημα, και εν συνέχεια κατασχέθηκε από τους Τούρκους (1570 – 1571 μ.Χ.). Τ’ όνομα «Disdar», όπως αποκαλούσαν τότε οι Τούρκοι τη Νήσου, μαρτυρά ότι το χωριό μάλλον αποτελούσε τη φρουρά μεγαλοτσιφλικιού, ενώ μέσα σ ’αυτό άρχισαν να παράγονται πολλών ειδών αγαθά, από βαμβάκι μέχρι και πατάτες. Οι πηγές κάπου εδώ όμως, παραμένουν ανεπαρκείς για να παρακολουθήσει κανείς με ακρίβεια το ποια πρόσωπα διαχειρίζονταν κατά περιόδους την επικράτεια και τις αλλαγές που υπέστη αυτή. Οι ντόπιοι πάντως αναφέρουν ότι κύριος του τσιφλικιού το 1821 ήταν κάποιος ιερωμένος, ο οποίος και απαγχονίστηκε κατά τα επεισόδια της 9^ης Ιουλίου της ίδιας χρονιάς στη Λευκωσία, όταν οι Τούρκοι απαγχόνισαν τον τότε Αρχιεπίσκοπο της Κύπρου, Κυπριανό, ενώ από το 1821 μέχρι και το 1908, το τσιφλίκι περιήλθε στα χέρια Γάλλου Πρόξενου, ο οποίος ήταν γνωστός στους ντόπιους ως ο Φράγκος ή Βράγκος Αρχές του 20^ου αιώνα ο αλλοτινός οικισμός της Νήσου Λευκωσίας υποθηκεύτηκε σε μια λευκωσιάτικη τράπεζα, μέχρι που ο πλούσιος Κερυνειώτης Σαββίδης αγόρασε το τσιφλίκι. Όταν όμως διετέλεσε αρχιεπίσκοπος ο Κύριλλος ο Β′, μεσολάβησε προσωπικά με αποτέλεσμα τελικά να μεταβιβάσει το «τσιφλίκι του Φράγκου» στα χέρια δώδεκα ντόπιων ιδιοκτητών.

Σήμερα, στον οικισμό μπορεί κανείς να δει αρκετά εκκλησιαστικά μνημεία, όπως για παράδειγμα η εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, το νεόδμητο ναό του Αγίου Ευτυχίου, που βρίσκεται πάνω σε ύψωμα βορειοανατολικά της κοινότητας, καθώς επίσης εκεί διασώζεται ακόμη η κατακόμβη που ασκήτεψε ο Όσιος. Επιπλέον, στην κοινότητα ανήκουν κι οι ναοί των Αγίων Αποστόλων (Πέτρου και Παύλου), το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου Πηγής, το «Κυπαρίσσι του Φράγκου», κι η Παναγία η Χρυσοπερότσα.

Στην ευρύτερη περιοχή (αμέσως μετά τα φυτώρια) εντοπίζεται και ένας εκ των έξι συνολικά φραγμάτων που εκμεταλλεύονται τα νερά του ποταμού Γιαλιά, ενώ παλιότερα στην περιοχή συναντούσε κανείς πολλούς ανεμόμυλους, τα αυλάκια των οποίων πότιζαν τις καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Στη Νήσου Λευκωσίας υπάρχει επίσης και το στρατόπεδο της Εθνικής Φρουράς που διασφαλίζει την ασφάλεια του οικισμού, αλλά και των γύρω χωριών. Τέλος, στο χωριό ο περιηγητής μπορεί να επισκεφτεί το Μουσείο Λαϊκής Τέχνης και Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής Πέρα Χωριού-Νήσου, το παλιό δημοτικό της κοινότητας, το τζαμί του χωριού, ή τo κοινοτικό πάρκο.

Τις τελευταίες δεκαετίες το Πέρα Χωριό Λευκωσίας και η Νήσου Λευκωσίας (με περίπου 1500 μόνιμους κατοίκους) συνιστούν μία από κοινού κοινότητα, που μοιράζονται τα ίδια οράματα ανάπτυξης και έχουν ν’ αντιμετωπίσουν τα ίδια προβλήματα. Η πλεονεκτική γεωγραφική θέση του συγκεκριμένου χωριού, βοήθησε τόσο στην ανέλιξή του, όσο και στο ν’ αντιμετωπιστεί την αστυφιλία, με τους περισσότερους ντόπιους να παραμένουν στην περιοχή και απλά να πηγαινοέρχονται για δουλειά στις μεγαλύτερες πόλεις.

Η Νήσου Λευκωσίας συνορεύει με το χωριό Δάλι (Ιδάλιον), καθώς επίσης εκεί στεγάζεται ο σταθμός λεωφορείων του Κρυονερίου, ενώ στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν κάθε είδους καταστήματα.