Καλοπαναγιώτης

Ο Καλοπαναγιώτης είναι χωριό της επαρχίας Λευκωσίας στην Κύπρο και απέχει 71 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Λευκωσίας, 61 χιλιόμετρα βόρεια της Λεμεσού, 108 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Λάρνακας και 85 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Πάφου.

Χτισμένος σε υψόμετρο 700 μέτρων στις βόρειες βουνοπλαγιές της οροσειράς του Τροόδους, ο Καλοπαναγιώτης των 200 περίπου κατοίκων αποτελεί ένα από τα 14 χωριά της Μαραθάσας και είναι αναμφισβήτητα από τα πιο όμορφα χωριά της Κύπρου και πρότυπο αξιοποίησης ευρωπαϊκών κονδυλίων για την αναπαλαίωση ολόκληρου του οικισμού. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, ότι το 2011 βραβεύτηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με το βραβείο EDEN ως «Ευρωπαϊκός προορισμός Αριστείας στον Τουρισμό και στην Ανάπλαση Φυσικών Χώρων». Με αμφιθεατρικά κτισμένα διώροφα αναπαλαιωμένα σπιτάκια παραδοσιακής αρχιτεκτονικής, κτισμένα κατά μήκος λιθόστρωτων μονοπατιών και δύο ασφαλτοστρωμένων δρόμων, με πυκνές κληματαριές στις αυλές και τα μπαλκόνια, αλλά και το εντυπωσιακό ασανσέρ που ανεβοκατεβάζει τους ταξιδιώτες στον πυρήνα του χωριού και συνδέει τον κύριο οδικό άξονα με την παλιά γειτονιά,  ο Καλοπαναγιώτης, ένα από τα καλύτερα διατηρημένα χωριά, προσφέρει πληθώρα σημείων ενδιαφέροντος στον επισκέπτη του και είναι από τους πιο ανεπτυγμένους τουριστικούς προορισμούς της μεγαλονήσου. Οι ιαματικές πηγές Καλοπαναγιώτη, η μεγάλη γέφυρα,  ο νερόμυλος του Κύκκου, το ενετικό γεφύρι Καλοπαναγιώτη πάνω από τον ποταμό, το Μουσείο Εθνομάρτυρα Λαυρεντίου που συστεγάζει το Πολιτιστικό και Συνεδριακό Κέντρο, τα έξι βυζαντινά ξωκλήσια και φυσικά ο Άγιος Ιωάννης ο Λαμπαδιστής με το σπουδαίο Εικονοφυλάκιο Καλοπαναγιώτη, κεντρίζουν την προσοχή Κυπρίων και ξένων τουριστών. Τα πολλά ξενοδοχεία, αγροτουριστικά καταλύματα, οι παραδοσιακοί ξενώνες, καθώς και οι ταβέρνες, τα καφενεία και τα μαγαζιά που πουλούν παραδοσιακά προϊόντα, καθιστούν το χωριό πόλο έλξης και έναν τόπο που αξίζει να επισκεφτεί κανείς. Σε όσους αγαπούν την περιπέτεια, η οδήγηση τετράτροχης μοτοσικλέτας που προσφέρεται στο χωριό,  αποτελεί μαγευτική εμπειρία εναλλακτικής περιήγησης στις πλαγιές του Τροόδους με μεγάλες δόσεις αδρεναλίνης, ενώ ο υδατοφράχτης της κοινότητας προσφέρεται για ψάρεμα (με άδεια από το Τμήμα Αλιείας). Δίπλα από το φράγμα, λειτουργεί κυβερνητικό ιχθυοτροφείο, στο οποίο εκτρέφονται κυρίως πέστροφες, για εμπλουτισμό άλλων ιχθυοτροφείων, καθώς και για εμπορικούς σκοπούς και ερασιτεχνικό ψάρεμα.

Η ευρύτερη περιοχή ήταν γνωστή από την αρχαιότητα, καθώς υπήρχε κατά την προχριστιανική περίοδο το υδροθεραπευτήριο, αφιερωμένο στο θεό Ασκληπιό (Ασκληπιείο) λόγω των θειούχων, ιαματικών πηγών του. Το Ασκληπείο που λειτουργούσε υπό την προστασία των βασιλιάδων των Σόλων, στην πορεία μετατράπηκε σε χριστιανικό θεραπευτήριο και κοντά του χτίστηκε η μονή Αγίου Ηρακλειδίου και αργότερα του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή.  Οι ιαματικές πηγές Καλοπαναγιώτη βρίσκονται λίγα μέτρα πιο κάτω από το μοναστήρι και κοντά στο ομώνυμο ενετικό γεφύρι.

Τον 11^ο αιώνα και λίγο μετά την ίδρυση της μονής του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή,  ο πρώτος κάτοικος με το όνομα Παναγιώτης, έχτισε το σπίτι του πολύ κοντά στο μοναστήρι, δίνοντας το όνομά του στην κοινότητα, ενώ τον ακολούθησαν και άλλοι οικιστές που δημιούργησαν τις δικές τους οικογένειες και χτίζοντας ταυτόχρονα και τις δικές τους μικρές εκκλησίες. Ο οικιστής Σέργιος έκτισε το εκκλησάκι των μαρτύρων Αγίων Σεργίου και Βάκχου (με την εικόνα της Παναγίας της Γλυκοφιλούσας του 14^ου αιώνα), ο Αθανάσιος το εκκλησάκι των Αγίων Ανδρονίκου και Αθανασίας, ο οικιστής Γεώργιος το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου (σήμερα χρησιμοποιείται ως στέγη ηλικιωμένων), ο Κυριακός  το εκκλησάκι του Αγίου Κυριακού, με  την έκτη ενορία να είναι αυτή των «Τζελιών» (που αρχικά ήταν μοναστικός οικισμός) με το εκκλησάκι του Αρχάγγελου Μιχαήλ (με το έντυπο ευαγγέλιο του 1550 με ορειχάλκινη επένδυση του 11^ου-12^ου αιώνα που φέρει την εικόνα του Αρχάγγελου Μιχαήλ). Οι μικροί ναοί σώζονται μέχρι σήμερα και κάποιοι εξ αυτών, βρίσκονται υπό την προστασία του Τμήματος Αρχαιοτήτων Κύπρου.
Το χωριό, όπως διαμορφώθηκε από τους πρώτους οικιστές, αποτέλεσε ένα συγκρότημα μικρών ανεξαρτήτων μεταξύ τους οικογενειακών ενοριών, που συνεχώς μεγάλωναν, μέχρι και την ολοκλήρωση του χωριού σε ένα συνεχές και ενιαίο σύνολο μετά το 17^ο αιώνα. Επί αγγλοκρατίας, όταν και άρχισε η επίσημη χαρτογράφηση της Κύπρου, καθιερώθηκε το σημερινό όνομα του χωριού.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Λαμπαδιστής προήλθε από την ένωση τριών ναών, του Αγίου Ηρακλειδίου, του Αγίου Ιωάννη και του παρεκκλησίου του Ακάθιστου Ύμνου. Ένα κτιριακό συγκρότημα που συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο των παγκόσμιων μνημείων πολιτιστικής κληρονομιάς της Ουνέσκο, το πάλαι ποτέ μοναστήρι φιλοξενεί την κάρα του Αγίου Ιωάννη που ασκήτεψε στη μονή του Αγίου Ηρακλείδιου κατά τα τέλη του 10^ου αιώνα, ενώ στα νότια βρίσκεται το Εικονοφυλάκιο Καλοπαναγιώτη . Κοντά στο μοναστήρι συναντάται το ενετικό γεφύρι κτισμένο τον 16^ο αιώνα, που πιστεύεται πως ο Άγιος Ηρακλείδιος είχε βαπτιστεί χριστιανός από τους Αποστόλους Παύλο και Βαρνάβα.

Άλλες εκκλησίες είναι της Αγίας Μαρίνας και της Παναγίας Θεοτόκου, στον «κάτω» δρόμο του χωριού. Η Αγία Μαρίνα ήταν το αρχαιότερο εκκλησάκι που χτίστηκε από τον πρώτο οικιστή Παναγιώτη στα τέλη του 11^ου αιώνα και αντικαταστάθηκε από τη σημερινή εκκλησία στις αρχές του 20ού. Το παρεκκλήσι της Θεοσκέπαστης βρίσκεται λίγα μέτρα ανατολικότερα από τον Άγιο Ιωάννη το Λαμπαδιστή και χτίστηκε από τους μοναχούς ως ασκητήριο κατά το 12^ο αιώνα. Πήρε το όνομά της ως Θεοσκέπαστη από τον τεράστιο πρίνο άνω των 700 ετών που φύτρωσε απέξω, προστατεύοντας την από εχθρικά μάτια. Μάλιστα, η παράδοση λέει ότι όποιος επιχείρησε κατά το παρελθόν να κόψει έστω και ένα κλαδί του πρίνου, τον βρήκαν μεγάλες συμφορές.  Η εικόνα της Παναγίας της Θεοσκέπαστης του 14^ου αιώνα, φυλάγεται στο λατινικό παρεκκλήσι, που είναι ενσωματωμένο στο ναό των Αγίων Ηρακλειδίου και Ιωάννη του Λαμπαδιστή.

Στον Καλοπαναγιώτη ο επισκέπτης αφήνει το αυτοκίνητό του στο κεντρικό πάρκινγκ του χωριού και μπορεί  να επισκεφτεί με το τελεφερίκ, από το ψηλότερο επίπεδο της κοινότητας μέχρι και το χαμηλότερο, δίπλα από το μοναστήρι.