Φλάσου

Η Φλάσου είναι χωριό της επαρχίας Λευκωσίας στην Κύπρο και απέχει 60 χιλιόμετρα δυτικά της ομώνυμης πόλης, 56 χιλιόμετρα βόρεια της Λεμεσού, 105 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Λάρνακας και 94 περίπου χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Πάφου.

Χτισμένη σε υψόμετρο 320 μέτρων στην κοιλάδα του ποταμού Καρκώτη (ή Κλάριου) και πολύ κοντά στην Ευρύχου και τη Λινού, η Φλάσου υπάγεται στη γεωγραφική περιφέρεια της Σολέας και στην περιοχή της καλλιεργούνται εσπεριδοειδή, λαχανικά (κυρίως μπιζέλια και πατάτες), φρουτόδεντρα, ελιές, σιτηρά, όσπρια και αμυγδαλιές. Με όμορφα παραδοσιακά σπίτια όπως αυτό του Σωκράτη Γεωργιάδη, ιδρυτή του Γυμνασίου-Λυκείου Σολέας και αρκετές υποδομές, καφεστιατόριο, μίνι μάρκετ κρεοπωλείο, καφενεία, δυο σύγχρονα ελαιοτριβεία και μικρές μονάδες παραγωγής χαλουμιού, η μικρή κοινότητα μπορεί να προσφέρει στον επισκέπτη της κάθε είδους υπηρεσίες.

Ο οικισμός χωρίζεται σε δύο γειτονιές, την Πάνω και την Κάτω Φλάσου, καθώς στην πρώτη (στην Κουρού-Φλάσου, όπως την έλεγαν) κατοικούσαν οι Τουρκοκύπριοι, έχοντας τζαμί, δικό τους σχολείο και κοιμητήριο, ενώ στην κάτω ζούσαν Ελληνοκύπριοι κάτοικοι.

Το χωριό υφίσταται από τα μεσαιωνικά χρόνια ως βασιλικό φέουδο, με την ίδια ονομασία και επί φραγκοκρατίας ανήκε σε μεσαιωνική οικογένεια που ονομαζόταν ντε Φλάσσε (ή ντε Φλάσσο), της οποίας γνωστό μέλος ήταν ο ευγενής Βαρθολομαίος ντε Φλάσσε. Έτσι, μια εκδοχή αναφέρει ότι η κοινότητα ονοματοδοτήθηκε από τον τότε ιδιοκτήτη της. Μια άλλη εκδοχή κάνει λόγο για την ονομασία Βλάσου, αφού ο Βλάσος ήταν ο πρώτος οικιστής του χωριού. Μια πιο «ακραία» θεωρία λέει ότι πήρε το όνομα της από το «φλας φλας» που έκαναν οι πολλοί νερόμυλοι που άλεθαν σιτάρι.

Πάντως, η περιοχή ήταν κατοικημένη και κατά τα αρχαία χρόνια, κάτι που μπορεί να επιβεβαιωθεί από τον τάφο των Ελληνιστικών χρόνων που βρέθηκε εκεί το 1969 αλλά και από το γεγονός ότι κοντά λειτουργούσαν τα μεταλλεία της Φουκάσας.

Μετά τις διακοινοτικές ταραχές του 1963-64 που προλόγισαν την τουρκοκυπριακή ανταρσία, οι Τουρκοκύπριοι κάτοικοι εγκατέλειψαν το χωριό και μετακινήθηκαν σε αμιγείς τουρκοκυπριακούς οικισμούς, στο πλαίσιο οδηγιών της Άγκυρας για δημιουργία ισχυρών τουρκοκυπριακών θυλάκων στην Κύπρο. Μετά την τουρκική εισβολή του 1974, η κάτω Φλάσου δέχτηκε αρκετούς Ελληνοκύπριους εκτοπισμένους που όμως αποχώρησαν για αλλού το 1976.

Η κύρια εκκλησία είναι αφιερωμένη στον Άγιο Δημητριανό και συναντάται στο κέντρο του χωριού. Ο ναός συνιστά πετρόχτιστη μονόκλιτη βασιλική του 19^ου αιώνα, γοτθικού ρυθμού, με πανύψηλο καμπαναριό και 3 ηλεκτρονικές καμπάνες.

Ο πιο παλιός ναός της κοινότητας, του Αγίου Γεωργίου του Λαμπροφόρου του 18^ου αιώνα (1722) βρίσκεται στα ανατολικά, δίπλα από το κοιμητήριο και προστατεύεται από το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου. Συνιστά καμαροσκέπαστο, μονόχωρο κτίσμα με κεραμιδοσκεπή, χτισμένο με πέτρα αλλά ασπρισμένο εξωτερικά.

Το επίσης πετρόχτιστο και ασπρισμένο ξωκλήσι της Κουσουλιώτισσας του 18^ου αιώνα, 500 μέτρα ανατολικά έξω από τον οικισμό, κάποτε ήταν μοναστήρι και «βαφτίστηκε» από τον άνθρωπο που έκανε την δωρεά του κτήματος και λεγόταν Κούσουλος ή από το γεγονός ότι η Παναγία θεράπευε τα νήπια, τα λεγόμενα και «κουσουλούθκια» στην κυπριακή διάλεκτο.

Το ξωκλήσι των Αγίων Ανδρόνικου και Αθανασίας, ένα περίπου χιλιόμετρο δυτικά της Φλάσου, χρονολογείται στο 19^ο αιώνα και φιλοξενεί την εικόνα της Αγίας Μαύρης που βρισκόταν σε παλιό εκκλησάκι που δεν υπάρχει πια. Στις 3 γίνεται λιτάνευση της εικόνας της και στις 9 Οκτωβρίου, στο ναό γιορτάζονται οι άγιοι Ανδρόνικος και Αθανασία.

Στα δυτικά και έξω από την κοινότητα, βρίσκεται και το πετρόκτιστο ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου του Επιτηδειώτη του 17^ου  αιώνα με κεραμιδοσκεπή που πήρε τα όνομά του από τα «επιτήδεια», τα φύλλα των πεύκων. Εσωτερικά υπάρχει μεγάλη αγιογραφία του Αγίου Γεωργίου. Εκτός από τις 23 Απριλίου, το εκκλησάκι λειτουργεί και την Κυριακή του Θωμά, με μεγάλο πανηγύρι και πλήθος κόσμου να φτάνει και από τις γύρω περιοχές.

Λόγω της μεγάλης παραγωγής πολλών δημητριακών και ελιών, στη Φλάσου σώζονται πολλά ερείπια νερόμυλων και ελιόμυλων. Οι μύλοι του Σιαπά-Μπέη, Γιώρκου, Κωστή Γιαννάκη, και ο Μώλος είναι μερικοί από αυτούς. Στον τελευταίο μάλιστα, υπάρχει ένα όμορφο πάρκο δίπλα στον ποταμό Κλάριο.

Το πέτρινο γεφύρι της περιοχής, συνδέεται με μια περίεργη τοπική παράδοση που λέει ότι όποιο νεόνυμφο ζευγάρι περνούσε καβάλα πάνω σε γαϊδούρι από το χωριό προς τον Άγιο Επιφάνιο ή αντίστροφα, τότε το χωριό στο οποίο κατευθύνονταν, θα καταστρεφόταν. Το 1950, ο Σταυρινός και η Θεογνωσία, αψήφησαν το θρύλο και πέρασαν το γεφύρι, κατευθυνόμενοι στον Άγιο Επιφάνιο και έκτοτε άρχισε η παρακμή του, σύμφωνα με κάποιους ντόπιους.

Το μνημείο ηρώων είναι αφιερωμένο στους πεσόντες Γεώργιο Αντωνίου, Γεώργιο Χαραλάμπους και τον Ανδρέα Κατσιάμη. Από τη Φλάσου καταγόταν ο Χατζη-Πέτρος Βοσκού που ήταν μέλος της Φιλικής Εταιρείας και συνελήφθη ενώ μετέφερε επιστολές στον αρχιεπίσκοπο Κυπριανό και εκτελέστηκε από τους Τούρκους το 1821. Τέλος, στην όμορφη κοινότητα είχε δημιουργηθεί στις αρχές του 20ού αιώνα η επέκταση της γραμμής του κυπριακού σιδηροδρόμου που έφθανε μέχρι την Ευρύχου.