Ενετικά Τείχη Λευκωσίας
Τα Ενετικά Τείχη Λευκωσίας είναι αναμφισβήτητα το σήμα κατατεθέν της πρωτεύουσας της Κύπρου και ένα από τα υπαίθρια αξιοθέατα πολιτισμού στην πόλη.
Μέσα από αυτά, ζει και αναπνέει η παλιά πόλη, το ιστορικό κέντρο που είναι ο πυρήνας της ζωής με τις πανέμορφες και γραφικές γειτονιές της με αποκορύφωμα τη Λαϊκή Γειτονιά Λευκωσίας, τα πάμπολλα μουσεία, τις ιστορικές εκκλησίες, τους χώρους εκδηλώσεων και τέχνης και τα εκατοντάδες μαγαζιά, μπαράκια, καφετέριες, ταβέρνες και εστιατόρια που σφύζουν από ζωή καθόλη τη διάρκεια του χρόνου. Από εδώ αρχίζει η παράδοση του χθες της πρωτεύουσας και από εδώ τελειώνει το παρελθόν και φεύγοντας από τα τείχη, εισέρχεται κανείς στο νέο σύγχρονο αστικό κέντρο της Λευκωσίας, με τα πιο πρόσφατα κτίσματα, τις επιχειρήσεις και τα εντυπωσιακά υπερπολυτελή αρχιτεκτονήματα.
Μια σειρά από κυκλικά τείχη που περιέβαλλαν την πόλη αλλά σήμερα ένα κομμάτι της μοναδικής διχοτομημένης πρωτεύουσας, τα Ενετικά Τείχη Λευκωσίας χτίστηκαν από τους Ενετούς κατά την περίοδο που κυριαρχούσαν στο νησί στις αρχές του 16ου αιώνα (1567) και κατασκευάστηκαν για την προστασία από την επικείμενη πολιορκία των Οθωμανών. Μέσα από τα τείχη, ζούσαν η αριστοκρατία της εποχής και η οικονομική ελίτ και ήταν το πλουσιότερο κομμάτι της περιοχής. Εφόσον μπορούσε να αντέξει στις πιέσεις μιας πολιορκίας, άνετα θα μπορούσε και να χωρέσει όλους τους κατοίκους σε περίοδο πολέμου.
Τα επιβλητικό κυκλικό οικοδόμημα των τειχών, που σώζεται σήμερα ολόκληρο, έχει περίμετρο 5 χιλιομέτρων και περιλαμβάνει 11 προμαχώνες σε σχήμα καρδιάς (για καλύτερη χρήση της νέας τεχνολογίας των πυροβόλων όπλων της εποχής και καλύτερο έλεγχο), ενώ προστατεύεται από τάφρο πλάτους 80 μέτρων. Είναι χτισμένο από τούβλα πυλού, με το κάτω μέρος να έχει αντιτείχισμα από πέτρες. Στα έργα περιλαμβάνονταν και η εκτροπή της κοίτης του Πεδιαίου, ο οποίος περνούσε στην τάφρο, δημιουργώντας ένα έξτρα τμήμα προστασίας, καθώς οι πολιορκητές έπρεπε να περάσουν από το νερό για να προσεγγίσουν τις οχυρώσεις εκείνη την περίοδο. Για την είσοδο μέσα από τα Ενετικά Τείχη Λευκωσίας, κατασκευάστηκαν 3 πύλες, η Πύλη Πάφου, η Πύλη Κερύνειας και η Πύλη Αμμοχώστου που ήταν και η πιο μεγάλη και επιβλητική από τις άλλες δύο.
Το εντυπωσιακό και πομπώδες έργο είναι σχεδιασμένο από τον Ιταλό αρχιτέκτονα Τζούλιο Σαβορνιάνο, ο οποίος μάλιστα στους 11 προμαχώνες που έχτισε, έδωσε ονόματα της οικογένειάς του (Μπαρμπάρο, Μούλα, Τρίπολι, Νταβίλα, Κωνστάντζα, Ρόκκας, Καράφα, Ποδοκάτορο, Λορεντάνο, Φλάτρο, και Γκουερίνι). Οι ονομασίες αυτές παραμένουν και σήμερα οι ίδεες, αλλά οι 5 από τους προμαχώνες βρίσκονται στο ελεύθερο κομμάτι, οι άλλοι 5 στο κατεχόμενο από τους Τούρκους και ένας στη ζώνη του ΟΗΕ.
Οι μεσαιωνικές αυτές οχυρώσεις θεωρούνται άριστο δείγμα αναγεννησιακής οχυρωματικής αρχιτεκτονικής, με τη Λευκωσία να αποκαλείται το μοντέλο της αστρικής πόλης (κυκλικά τείχη με καρδιόσχημους προμαχώνες).
Τα Ενετικά Τείχη Λευκωσίας που έχουν κηρυχθεί Μνημείο Α’ Πίνακα από το Τμήμα Αρχαιοτήτων Κύπρου από το 1935, δεν ήταν ο πρώτος αμυντικός οικοδομικός σχεδιασμός για την προστασία της πόλης. Πρώτοι κατασκεύασαν τείχη οι Φράγκοι το 14ο αιώνα και κάλυπταν μεγαλύτερη έκταση από ότι τα μεταγενέστερα ενετικά του 16ου αιώνα. Τότε, στη δυτική πλευρά οι Φράγκοι ηγεμόνες είχαν κτίσει και το παλάτι τους, ενώ από αυτή την περίοδο διασώζεται σήμερα ο πύργος Μαργαρίτα.
Αργότερα, στην προσπάθειά τους οι Ενετοί να ενισχύσουν τα τείχη, κατέστρεψαν τα παλιά (καθώς χρησιμοποιούνταν νέα όπλα της εποχής, όπως το πυροβολικό) και χρησιμοποίησαν τα ίδια υλικά στις δικές τους κατασκευές. Επίσης, τα φράγκικα τείχη ήταν πολύ κοντά στους λόφους ανατολικά και νοτιοανατολικά της πόλης και πολύ μεγάλα για να επανδρωθούν από τον ενετικό στρατό.
Όταν τελικά οι Οθωμανοί κατέλαβαν τη Λευκωσία από τους Ενετούς το 1570, επισκεύασαν τα τείχη και κάλυψαν το πάνω μέρος τους με πέτρες.
Σήμερα, η τάφρος έχει διάφορες χρήσεις, καθώς έχουν δημιουργηθεί χώροι στάθμευσης, λειτουργεί σαν γήπεδο, δημόσιος κήπος, ή ως τόπος όπου διοργανώνονται περιοδικά εκθέσεις ανοιχτού χώρου. Στον προμαχώνα Κωστάντζα, κάθε Τετάρτη πραγματοποιείται μεγάλη υπαίθρια αγορά με πλήθος κόσμου να επισκέπτεται την περιοχή. Ο τόπος παίρνει ζωηρό χρώμα από τα προϊόντα και τους ανθρώπους και είναι μια καλή ευκαιρία για περιήγηση. Μέσα από τα τείχη υπάρχουν πάμπολλα μουσεία κάθε ενδιαφέροντος, όπως ενδεικτικά το Μουσείο Ιστορίας της Κυπριακής Νομισματοκοπίας, Βυζαντινό Μουσείο Λευκωσίας, Μουσείο Λαϊκής Τέχνης Λευκωσίας, Ταχυδρομικό Μουσείο Κύπρου Μουσείο Αγώνος Λευκωσίας, Λεβέντειο Δημοτικό Μουσείο Λευκωσίας.