Έγκωμη

Η Έγκωμη βρίσκεται περίπου 3 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από το κέντρο της Λευκωσίας στην ομώνυμη επαρχία της Κύπρου, δίπλα από τον ιστορικό πυρήνα του Στροβόλου, και σε απόσταση αναπνοής από τη συνοριογραμμή.

Σε μία έκταση περίπου 10 τετραγωνικών χιλιομέτρων, και με σχεδόν 18000 μόνιμους κατοίκους, η  Έγκωμη, αποτελεί μία από τις πιο ανεπτυγμένες και ζωντανές σύγχρονες συνοικίες της πρωτεύουσας της Μεγαλονήσου, ενώ είναι ανεξάρτητος δήμος ήδη από το 1986.

Η ονομασία του συνοικισμού προέρχεται από τη λέξη «κώμη», που τελικά με παράφραση έγινε  Έγκωμη. Η ίδρυση της χρονολογείται λίγο μετά το 1567, όταν οι Βρετανοί προέβησαν στην καταστροφή πολλών κατοικιών και εκκλησιών-μοναστηριών από τα παλιά λουζινιακά τείχη της Λευκωσίας, με απώτερο σκοπό να χτίσουν βενετικού ρυθμού τείχη, και να περιορίσουν την περίμετρο των παλαιότερων. Όσοι έχασαν τις περιουσίες τους, τελικά μετακινήθηκαν προς τα νοτιοδυτικά, και δημιούργησαν το προάστιο της  Έγκωμης, όπως συναντάται στις μέρες μας. Επί Τουρκοκρατίας, αποτέλεσε μια μικρή αγροτική κοινότητα, καλλιεργώντας πολλά και διάφορα γεωργικά προϊόντα και λαχανικά, με τα οποία μάλιστα τροφοδοτούσε και την σημερινή πρωτεύουσα του νησιού κι αλλοτινό μεγάλο αστικό κέντρο της Κύπρου.

Αρχικά, ο πυρήνας του συνοικισμού εντοπίζονταν βορειοανατολικά από τον παλιό ναό του Αγίου Νικολάου (κοντά στην πλατεία Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’) κι αναπτύχθηκε σε σημεία που δεν υπήρχε η περιουσία της Μονής Κύκκου. Τα περισσότερα σπίτια ήταν πλινθόκτιστα, καθώς για τη θεμελίωσή τους χρησιμοποιήθηκαν πέτρες από υψώματα των γύρω περιοχών. Στην  Έγκωμη, απ’ ότι φαίνεται, δεν οικοδομήθηκαν ποτέ πολύ μεγάλα σπίτια κι αρχοντικά, ενώ το παλιότερο πλινθόκτιστο σπίτι που διασώζεται σήμερα, συναντάται στην οδό Στυλιανού Λένα, 12, κι είναι κτίσμα του 1895.

Στην  Έγκωμη κατά το παρελθόν εκτρέφονταν μεταξοσκώληκας, κι από το μετάξι που παράγονταν, οι ντόπιες γυναίκες κεντούσαν ξεχωριστά μεταξωτά. Επιπρόσθετα, κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην περιοχή λειτούργησαν και μερικές βιοτεχνίες, ενώ με την αύξηση του πληθυσμού, αρκετοί από τους μόνιμους κατοίκους άρχισαν να εργάζονται στη Λευκωσία.

Διαθέτοντας κατάλληλο και εύφορο έδαφος για καλλιέργειες, προσφέροντας στέγη σε πρόσφυγες μετά την τουρκική εισβολή του 1974, και έχοντας σημαντική βιομηχανική ανάπτυξη κατά τις δεκαετίες 1980-1990, η Έγκωμη απέκτησε ολοένα και περισσότερους κατοίκους. Το πρώτο και μοναδικό για την εποχή πολιτικό αεροδρόμιο του νησιού, από την άλλη, οικοδομήθηκε στα χώματα της κοινότητας λίγο μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο και βοήθησε επίσης στην ανάπτυξη της περιοχής, αφού πια διακινούνταν με μεγαλύτερη ευκολία πολλά προϊόντα.

Τα εκκλησιαστικά μνημεία που βρίσκονται υπό την διοίκηση της κοινότητας της Έγκωμης εκτός από αξιόλογα αξιοθέατα πολιτισμού συνιστούν κι αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας του συνοικισμού. Αφενός, το  μοναστήρι του Αγίου Προκοπίου, το πλουσιότερο μετόχι της Μονής Κύκκου, στον περίβολο του οποίοι οι Άγγλοι έστησαν το πρώτο τους στρατόπεδο κατά το παρελθόν, κι αφετέρου, τη Μονή Παναγίας Μακεδονίτισσας με το στρατιωτικό κοιμητήριο και ηρώο (τύμβος Μακεδονίτισσας) των στρατιωτικών και πολιτών που σκοτώθηκαν κατά την τουρκική εισβολή του 1974. Επιπλέον, στην περιοχή συναντώνται 3 ακόμη εκκλησίες. Ο παλιός ιερός ναός του Αγίου Νικολάου (κτίσμα του 1898), η σύγχρονη εκκλησία του Αγίου Νικολάου (που οικοδομήθηκε το 1985) με το ξωκλήσι του Αγίου Στυλιανού και το Ενοριακό Πνευματικό Κέντρο, κι ο ιερός ναός των Αγίων Πάντων (μέσα στο μοναστήρι της Μακεδονίτισσας).

Φιλοξενώντας μία από τις πιο πολυσύχναστες λεωφόρους στην πόλη της Λευκωσίας, την 28^η Οκτωβρίου, στην  Έγκωμη ο επισκέπτης μπορεί να βρει λογής επιλογές σε φαγητό, ποτό και διασκέδαση. Στην ευρύτερη περιοχή στεγάζονται επίσης, το Μακάρειο αθλητικό κέντρο  και στάδιο, το κλειστό γυμναστήριο Ελευθερία – Τάσος Παπαδόπουλος, το κλειστό γυμναστήριο Λευκόθεο, το Εθνικό Κέντρο Αντισφαίρισης, καθώς κι οι ομοσπονδιακές εγκαταστάσεις τοξοβολίας. Μερικά από τα μεγαλύτερα ξενοδοχεία της πρωτεύουσας του νησιού βρίσκονται στην περιοχή, καθώς επίσης λειτουργούν  διάφορα ιατρικά ιδρύματα, και έχουν την έδρα τους πολλές ξένες πρεσβείες. Εκεί στεγάζονται κι η Υπηρεσία Περιβάλλοντος και το Τμήμα Οδικών Μεταφορών, ενώ υπάρχει λέσχη ηλικιωμένων, παιδική λέσχη, δημοτική χορωδία και δημοτική βιβλιοθήκη. Τέλος, στην τοποθεσία της «Μακεδονίτισσας», λαμβάνει χώρα, από το 1976 και κάθε Μάη με Ιούνη, η Διεθνής (Κρατική) Έκθεση Κύπρου, ενώ παράλληλα η Έγκωμη διαθέτει αρκετά δημόσια και ιδιωτικά ιδρύματα (δημοτικά, νηπιαγωγεία, γυμνάσια, λύκεια, το Πανεπιστήμιο Λευκωσίας και το Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο, καθώς και τη σχολή κωφών παίδων).