Δένεια

Η Δένεια είναι χωριό της επαρχίας Λευκωσίας στην Κύπρο και απέχει 27 χιλιόμετρα δυτικά της Λευκωσίας, 84 χιλιόμετρα βόρειανατολικά της Λεμεσού, 65 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Λάρνακας και 128 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της Πάφου.

Χτισμένη σε υψόμετρο 180 μέτρων στο κεντρικό τμήμα του νησιού, η Δένεια των 520 περίπου κατοίκων, είναι ένα από τα τέσσερα χωριά μαζί με την Πύλα, τους Τρούλλους και την  της επαρχίας Λάρνακας που βρίσκονται πάνω στην αποστρατικοποιημένη ζώνη ή αλλιώς και πράσινη γραμμή του ΟΗΕ. Σε αυτό το κομμάτι γης, μεταξύ των κατεχόμενων από τους Τούρκους περιοχών και των ελεύθερων περιοχών της Κύπρου, τον έλεγχο έχουν τα Ηνωμένα Έθνη. Η περιοχή αποτελείται από μεγάλες ακαλλιέργητες εκτάσεις, κτηνοτροφικές μονάδες αλλά και εκτάσεις με δημητριακά, σιτάρι και κριθάρι και λίγες ελιές, ενώ τα έργα που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια, όπως ο κυκλικός κόμβος με τα πολύχρωμα λουλούδια και τα δέντρα που φυτεύτηκαν κατά μήκος των δρόμων, έχουν ομορφύνει την όψη της κοινότητας.

Η ονομασία του χωριού συνδέεται με τα αρχαιοελληνικά ονόματα «Διωνία»(ονομασία κυπριακής πόλης) ή Διωναία (κόρη της θεάς Αφροδίτης) και δεν αποκλείεται να υπήρχε ιερό της Διωναίας Αφροδίτης στην περιοχή που βρίσκεται ο σημερινός οικισμός.

Η ιστορία για την περιοχή είναι πανάρχαια, καθώς στο νοτιοανατολικό άκρο του χωριού, οι ανασκαφές έφεραν στο φως έναν προϊστορικό οικισμό της πρώιμης εποχής του χαλκού (2500-2075 π.Χ.), καθώς και ένα νεκροταφείο, χάλκινα αντικείμενα και αρκετά ερυθροστιλβωτά αγγεία. Μεταγενέστερη αναφορά για την κοινότητα γίνεται στα τέλη του 19^ου αιώνα, αφού αποτελεί ένα από τα χωριά που είναι σημειωμένα στο χάρτη του Μας Λατρί. Όσον αφορά την πιο σύγχρονη ιστορία του τόπου, επί Τουρκοκρατίας, η Δένεια ήταν ένα μεικτό χωριό στο οποίο ζούσαν Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι ειρηνικά μέχρι και τις διακοινοτικές ταραχές της δεκαετίας του 1960. Τότε οι Τουρκοκύπριοι κατέφυγαν σε άλλες περιοχές, δημιουργώντας θύλακες, ενώ κατά τη διάρκεια της τουρκικής εισβολής του 1974 και οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοι εγκατέλειψαν επίσης το χωριό. Μετά την απόσυρση  του τουρκικού στρατού από τη Δένεια, οι Ελληνοκύπριοι κάτοικοι επέστρεψαν και αντίστοιχα οι Τουρκοκύπριοι μεταφέρθηκαν οριστικά σε κατεχόμενη περιοχή, όπου τους δόθηκε γη. Σήμερα, η τουρκοκυπριακή συνοικία είναι ερειπωμένη, με απομεινάρι του παρελθόντος το τζαμί της κοινότητας που αναστηλώθηκε, αλλά το Φεβρουάριο του 2016 καταστράφηκε από πυρκαγιά.

 Τα δυο θρησκευτικά αξιοθέατα του χωριού είναι το πρόσφατα οικοδομημένο ξωκλήσι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και η εκκλησία του Αγίου Χαραλάμπους του 1850. Ο πετρόχτιστος ναός με το εντυπωσιακό καμπαναριό βρίσκεται στον πυρήνα της κοινότητας, απέναντι από το δημοτικό σχολείο και οικοδομήθηκε επί Τουρκοκρατίας, μετά από παράκληση των λιγοστών τότε Χριστιανών κατοίκων της Δένειας στον αγά.

Στο κέντρο επίσης, συναντάται το μνημείο πεσόντων και αγνοουμένων, μια μαρμάρινη πλάκα αφιερωμένη στον αγνοούμενο από την τουρκική εισβολή του 1974, Μηνά Κωνσταντίνου.

Tο Μονοπάτι της Φύσης Δένειας με μήκος περίπου 6 χιλιόμετρα, προσφέρει μια όμορφη εμπειρία σε όσους αρέσκονται στο περπάτημα και αποτελεί ιδανική ευκαιρία να δουν διάφορα είδη χλωρίδας και πανίδας.