Τρόoδος

Το Τρόοδος αποτελεί την ορεινή ραχοκοκαλιά της Κύπρου και είναι ένα σύμπλεγμα βουνών που καταλαμβάνει τα 2/3 του νησιού (το κεντρικό και νοτιοδυτικό μέρος), περιλαμβάνοντας στην έκτασή του 4 από τις 6 επαρχίες. Τα εδάφη του ανήκουν γεωγραφικά στην επαρχία Λευκωσίας, στην επαρχία Λεμεσού, την επαρχία Πάφου και την επαρχία Λάρνακας.

Τόπος συνάντησης τριών δρόμων που συνδέουν το βουνό με τη Λευκωσία, τη Λεμεσό και τον Πρόδρομο, απ’ όπου πήρε και την ονομασία του (τρεις οδοί), η οροσειρά συνιστά την απόλυτη εκδρομική επιλογή ολόχρονα. Το Τρόοδος δέχεται χιλιάδες Κύπριους και ξένους επισκέπτες που θέλουν να θαυμάσουν τα πανέμορφα αξιοθέατα φύσης που το περιβάλλουν (Βοτανικός Κήπος Τροόδους, Γεωπάρκο Τροόδους Γεφύρι Τζελεφού, Καταρράκτης Μιλλομέρη και πολλά άλλα), να δουν τη μοναδική χλωρίδα και πανίδα της περιοχής στα κρατικά δάση του, να περπατήσουν στα 50 περίπου σηματοδοτημένα  Μονοπάτια της Φύσης με συνολικό μήκος 232,5 χιλιόμετρα, να επισκεφτούν τα εκατοντάδες γραφικά χωριά με τη λαϊκή αρχιτεκτονική και να απολαύσουν τα αναρίθμητα τοπικά μουσεία των οικισμών ή τις 10 ξακουστές εκκλησίες που έχουν ενταχθεί στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά της Ουνέσκο, καθώς και τα πανάρχαια εμβληματικά μοναστήρια που επιβίωσαν στο πέρασμα του χρόνου. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι το Τρόοδος έχει καταταχθεί μέσα στους δέκα καλύτερους αναδυόμενους αγροτικούς τουριστικούς προορισμούς της Ευρώπης από το forum «Άριστοι Ευρωπαϊκοί Προορισμοί» στη Λισαβόνα το 2007.

Τα απαράμιλλης ομορφιάς τοπία που ντύνονται στα λευκά, δίνουν τη δυνατότητα στο Τρόοδος να έχει αναπτύξει αξιόλογες υποδομές χειμερινού τουρισμού, φιλοξενώντας την πιο ψηλή κορυφή στο νησί της Αφροδίτης, την Χιονίστρα στα 1.961 μέτρα υψόμετρο και διαθέτοντας το μοναδικό χιονοδρομικό κέντρο στο νησί για τους λάτρεις του σκι, το χιονοδρομικό κέντρο Τροόδους, ενώ στις πλαγιές του φωλιάζουν αναρίθμητα αγροτουριστικά καταλύματα, ξενώνες και πολυτελή ξενοδοχεία. Οι πάμπολλες παραδοσιακές ταβέρνες και τα εστιατόρια, τα παραδοσιακά καφενεία στις πλακόστρωτες πλατείες των χωριών προσφέρουν μοναδικές γαστρονομικές εμπειρίες στον επισκέπτη και του μεταφέρουν κομμάτια της παράδοσης που επιβίωσε στο Τρόοδος. Σε υψόμετρο 650 μέτρων και πάνω, σημειώνονται χιονοπτώσεις που διαρκούν ένα μήνα, σε υψόμετρα άνω των 900 οι χιονοπτώσεις διαρκούν 2 περίπου μήνες, ενώ η Χιονίστρα φοράει το λευκό της πέπλο για έξι μήνες του χρόνου. Από την άνοιξη και μετά, οι πολυάριθμοι οργανωμένοι εκδρομικοί χώροι γεμίζουν από κόσμο που θέλει να ξεφύγει από τις πολύβουες πόλεις και να απολαύσουν τη φύση, κάνοντας ποδήλατο βουνού στο δασικό οδικό δίκτυο, να ψαρέψουν με καλάμι σε κάποιο από τα φράγματα ή να θαυμάσουν την εξαιρετική πανοραμική θέα σε όλες τις άκρες του νησιού. Τους καλοκαιρινούς μήνες που η θερμοκρασία στα πεδινά ανεβαίνει αγγίζοντας και τους 40 βαθμούς, το Τρόοδος αποτελεί ανάσα δροσιάς για ολιγοήμερες εκδρομές, για φαγητό κάτω από τα δέντρα στις ταβέρνες των χωριών και απολαμβάνοντας τη δροσερή αύρα του βουνού. Σε πολλές από τις κοινότητες πραγματοποιούνται πολλές τοπικές γιορτές-φεστιβάλ που τιμούν τα παραδοσιακά τους προϊόντα και φέρνουν στις περιοχές τους πλήθος κόσμου, όπως Φεστιβάλ Τριανταφύλλου Αγρού, Γιορτή παλουζέ Άρσους και πολλά άλλα.

Η πολιτισμική κληρονομιά του Τροόδους αντικατοπτρίζεται και από τις πολλές εκκλησίες και κυρίως αυτές που προστατεύονται από την Ουνέσκο για τις τοιχογραφίες που καλύπτουν το εσωτερικό τους και οι οποίες αποτελούν μοναδικά δείγματα βυζαντινής τέχνης. Στον κατάλογο έχουν ενταχθεί ο Άγιος Νικόλαος της Στέγης στην Κακοπετριά, η Παναγία του Άρακα στα Λαγουδερά, η Παναγία της Ασίνου στο Νικητάρι, η Παναγία της Ποδίθου στη Γαλάτα, η Παναγία του Μουτουλλά, ο Αρχάγγελος Μιχαήλ Πεδουλά, ο Τίμιος Σταυρός του Αγιασμάτι στην Πλατανιστάσα, ο Τίμιος Σταυρός Πελενδρίου, ο Άγιος Ιωάννης ο Λαμπαδιστής στον Καλοπαναγιώτη και η Μεταμόρφωση του Σωτήρα Παλαιχωρίου.

Τα μοναστήρια που αποτέλεσαν φάρους χριστιανοσύνης και καταφύγια στις πολλές δύσκολες περιόδους για την Κύπρο, στολίζουν τις πλαγιές του Τροόδους και σήμερα είναι επισκέψιμα από πλήθος ταξιδιωτών, πιστών και μη, που θέλουν να δουν τα αξιόλογα και επιβλητικά οικοδομήματα που έχουν φωλιάσει μέσα στο πράσινο και να προσκυνήσουν τις θαυματουργές εικόνες τους. Μερικά από αυτά είναι η ξακουστή Μονή Κύκκου, η Μονή Σταυροβουνίου, Μονή Μαχαιρά, η Μονή Παναγίας Τρικουκιώτισσας, Μονή Παναγίας Αμασγούς, Μονή Τιμίου Προδρόμου Μέσα Ποταμού, Μονή Τροοδίτισσας

Το Τρόοδος από το οποίο πηγάζουν τα κυριότερα ποτάμια της Κύπρου, είναι η αιτία που η μεγαλόνησος σφύζει στο πράσινο και που η επιβίωση των ανθρώπων βασίστηκε από παλιά στη γεωργία. Το κλίμα στις ψηλότερες περιοχές ευνοεί την καλλιέργεια φυλλοβόλων οπωροφόρων δέντρων, όπως είναι οι μηλιές (κοιλάδα της Σολέας), και οι κερασιές, βασικά προϊόντα των χωριών της Μαραθάσας και της Πιτσιλιάς, ενώ στα ημιορεινά χωριά της επαρχίας Λεμεσού και Πάφου καλλιεργούνται αμπέλια με οινοποιήσιμες ποικιλίες. Τα περίφημα κρασοχώρια Λεμεσού και Πάφου και τα κουμανταροχώρια είναι πανέμορφοι οικισμοί με μικρά τοπικά οινοποιεία, όπου μπορεί να ξεναγηθεί κανείς και να δοκιμάσει τα διάσημα κρασιά.

Χωριά-κράχτες και διάσημα τουριστικά θέρετρα, όπως οι Πάνω που ανάγκασαν το Σεφέρη να γράψει ποίημα για την ομορφιά τους, ο Πρόδρομος ως το ψηλότερο χωριό στο νησί, το Άρσος, ο Αγρός με το περίφημο ροδόσταγμα, ο Αμίαντος, η γραφική Λάνια, το Φοινί με τα πιθάρια του, τα Πάνω Λεύκαρα, το πανέμορφο Όμοδος, η Κυπερούντα, αλλά και η Βάσα Κοιλανίου είναι μερικές από τις κοινότητες που αξίζει να επισκεφτεί κανείς και να περιηγηθεί στα στενά τους, τρώγοντας, πίνοντας καφέ και δοκιμάζοντας τα παραδοσιακά γλυκά τους.

Στο Τρόοδος υπάγονται τα κρατικά δάση Τροόδους, Πάφου, Αδελφοί, Μαχαιρά και Λεμεσού που βρίσκονται στη δικαιοδοσία του Τμήματος Δασών της Δημοκρατίας. Μέσα σε αυτά, φιλοξενείται πλούσια χλωρίδα, με περίπου 800 διαφορετικά είδη φυτών (37 είδη ενδημικών φυτών που δε συναντώνται αλλού στον πλανήτη), ενώ φιλοξενούνται και 92 διαφορετικά ενδημικά φυτά από το 143 είδη στο νησί. Η τραχεία και η μαύρη πεύκη, το κυπαρίσσι, ο πλάτανος, ο κέδρος, η φτέρη, η περνιά, η δρυς, η αγριελιά, το ρούδι, η μοσφιλιά, η ενδημική αγριοτριανταφυλλιά, η λατζιά και η αντρουκλιά είναι μερικά από τα δέντρα και θάμνους που απαντώνται στην περιοχή.

Η πανίδα του Τροόδους είναι επίσης πλούσια, με το ενδημικό κυπριακό  (είδος αγριοκάτσικου) που ζει κυρίως στο Δάσος Πάφου να αποτελεί σημαντικό κρίκο της αλυσίδας. Άλλα είδη θηλαστικών που ζουν εδώ είναι η αλεπού, ο λαγός, ο σκαντζόχοιρος, μικρά τρωκτικά και νυχτερίδες, η οχιά, ενώ από τα ειδικά πτηνοπαρατηρητήρια ο επισκέπτης μπορεί να δει πτηνά όπως ο κλόκκαρος, το περδικοσιάχινο , ο σταυρομύτης, ο δεντροβάτης και η ενδημική σκαλιφούρτα ή ο γύπας που απειλείται με εξαφάνιση.

Σημαντικότερες κορυφές στο περίφημο ορεινό σύμπλεγμα είναι ο Τρίπυλος (1362μ.), ο Κύκκος (1318μ.), η Χιονίστρα ή Όλυμπος (1951μ.), η Μαδαρή (1613μ.), η Παπούτσα (1554μ.) και τα Κιόνια (1423μ.). Η οροσειρά του Τροόδους παρουσιάζει ποικιλόμορφο ανάγλυφο, από τα πιο χαμηλά υψόμετρα μέχρι τα πιο υψηλά, το οποίο χαρακτηρίζεται από ομαλές ή απότομες πλαγιές, βαθιές κοιλάδες και αποστρογγυλεμένες κορυφές. Όλη η γεωμορφολογία της περιοχής, δημιουργήθηκε όταν εξερράγη υποθαλάσσιο ηφαίστειο πριν 90 εκατομμύρια χρόνια και προκλήθηκε ανύψωση του ωκεάνιου πυθμένα της σημερινής Μεσογείου, καταβυθίζοντας την αφρικανική πλάκα κάτω από την ευρασιατική. Κυριότερος γεωλογικός σχηματισμός στην οροσειρά είναι το οφιολιθικό σύμπλεγμα, ο οποίος αποτελεί κομμάτι του ωκεάνιου φλοιού και κρύβει τεράστιο ορυκτό πλούτο. Τα πλούσια κοιτάσματα αμιάντου, χρωμίτη, χαλκούχων σιδηροπυριτών, χρυσού και αργύρου είναι διάσπαρτα στην περιοχή, ενώ στην κορυφή της Χιονίστρας βρέθηκαν και πλουτώνια πετρώματα. Τα βουνά του Τροόδους είναι από τα πλέον ερευνημένα γεωλογικά φαινόμενα στον κόσμο και από τα λίγα μέρη όπου οι επιστήμονες μπορούν να εξετάσουν τον ωκεάνιο φλοιό, δίχως να χρειάζεται να πάνε στη θάλασσα, αφού σε άλλη περίπτωση θα έπρεπε να κατεβούν στο βυθό και μάλιστα σκάβοντάς τον 2.000 μέτρα. Λόγω της παγκόσμιας μοναδικότητάς πολλά ξένα πανεπιστήμια, προσέρχονται στα πλαίσια επιστημονικών ερευνών και εκπαίδευσης. Στο Γεωπάρκο Τροόδους, που μπήκε το 2015 στο παγκόσμιο δίκτυο της Ουνέσκο, υπάρχει κέντρο επισκεπτών όπου εκτίθενται όλα τα οφιολιθικά πετρώματα και παρουσιάζονται αναλυτικές πληροφορίες για τις γεωλογικές διεργασίες και τη γεωμορφολογία-και όχι μόνο-στην περιοχή.

Η ξακουστή οροσειρά είναι επίσης μια  από τις 5 πιο πλούσιες περιοχές του χαλκού στον κόσμο. Η εκμετάλλευσή του έπαιξε πρωτεύοντα ρόλο στην οικονομία και τον πολιτισμό της Κύπρου, που ήταν ένα από τα πρώτα κέντρα εντατικής εκμετάλλευσης του χαλκού στην αρχαιότητα, κάτι που φαίνεται και από την ονομασία της (η λατινική ονομασία του χαλκού είναι cuprum).