Λάνια

Η Λάνια είναι ένα χωριό της επαρχίας Λεμεσού στην Κύπρο και απέχει χιλιόμετρα από τη Λεμεσό, χιλιόμετρα από τη Λάρνακα, χιλιόμετρα από τη Λευκωσία και χιλιόμετρα από την Πάφο.

Ένας ημιορεινός οικισμός σε υψόμετρο 580 μέτρων, χτισμένος στην βορειοανατολική πλαγιά της κοιλάδας του ποταμού Κούρη και στους πρόποδες του λόφου «Βαλάνας», η Λάνια είναι ένα μικρό και πανέμορφο κουμανταροχώρι της Κύπρου με 280 περίπου κατοίκους, μεταξύ των οποίων πολλοί ξένοι, Άγγλοι, Ρώσοι, ακόμα και Ισραηλίτες που έφτασαν εδώ και ερωτεύτηκαν το τόπο, χτίζοντας ή αναπαλαιώνοντας παραδοσιακές κατοικίες. Μπορεί οι  ένδοξες εποχές που ανθούσε η κουμανταρία να ανήκουν στο παρελθόν ελέω αστυφιλίας, αλλά οι εναπομείναντες κάτοικοι συνεχίζουν την πλούσια ιστορία της. Καλλιεργούν ακόμα αμπέλια με σταφύλια εξαιρετικής ποιότητας και συνεχίζουν την παράδοση, παράγοντας κουμανταρία, ζιβανία και σουτζιούκο. Η μικρή και περιποιημένη κοινότητα με τα λιθόστρωτα δρομάκια και τα πολλά λουλούδια στις αυλές των σπιτιών είναι από τους πλέον ιδανικούς προορισμούς για περιήγηση, καθώς ο επισκέπτης θα δει τις τεράστιες αφίσες με ιστορικές φωτογραφίες από τις παλιές γενιές κατοίκων στην είσοδο του χωριού, θα επισκεφθεί μουσεία και γκαλερί και θα απολαύσει το υπέροχο φυσικό τοπίο και την απόλυτα εναρμονισμένη εικόνα του χωριού σε αυτό.

Η ονομασία του χωριού προέρχεται από το όνομα Λάνα, κόρη του Διόνυσου, θεού του κρασιού, καθώς σύμφωνα με μαρτυρίες των ντόπιων υπήρχε κατά το παρελθόν και η περιοχή «Δκιόνυσος»(Διόνυσος), μια περιοχή μεταξύ Λάνιας, Τριμίκλινης και Συλίκους που αποτελούσε κατά την αρχαιότητα χώρο λατρείας του Διονύσου. Μια δεύτερη εκδοχή κάνει λόγο για τα «βαλάνια», καρπό του δέντρου δρυς που ευδοκιμεί πολύ στην περιοχή, ενώ αντίστοιχα υπάρχει και η τοποθεσία «Βαλανάς» και η ομώνυμη Παναγία. Μια τρίτη εκδοχή, αναφέρει ότι η ονομασία του οικισμού προέρχεται από το πουλί «αετομάχος» που αλλιώς λέγεται  και λάνιος και το θηλυκό του είδους Λάνια.

Η ύπαρξη του χωριού χάνεται πίσω στο χρόνο, καθώς σύμφωνα με ανασκαφές που είχαν πραγματοποιηθεί κοντά στο παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου, στην περιοχή «Χάσσιενα», «Αγία Μαρίνα», «Καταλύμματα» και άλλες, βρέθηκαν αρχαία αγγεία και αντικείμενα. από την Κυπρογεωμετρική περίοδο, μεταξύ 1050 και 750 π.Χ. Αυτή η εποχή συνδέεται με την πρώτη ελληνική παρουσία στο νησί, καθώς οι Αχαιοί αποίκησαν την Κύπρο κατά την ύστερη εποχή του χαλκού μετά το 1400 π.Χ. Άλλα ευρήματα της ίδιας εποχής,  όπως τάφοι βρέθηκαν και στην περιοχή «Ελληνικά», στην είσοδο του χωριού και σε περιοχή ανατολικά του λόφου του Βαλανά.

Η Λάνια δεν αποκλείεται να κατοικούνταν από το 1600 π.Χ., στις αρχές της ύστερης εποχής του χαλκού και να δημιουργήθηκε, ώστε να εξυπηρετεί στη μεταφορά του χαλκού από το Τρόοδος προς την Άλασσα για την επεξεργασία του. Τότε μεσουρανούσε η εξόρυξη μεταλλευμάτων του χαλκού στις περιοχές του Τροόδους, που στη συνέχεια μεταφέρονταν στον αρχαιολογικό χώρο Αμαθούντας, από όπου γινόταν και εξαγωγή τους στο εξωτερικό. Τον 4^ο αιώνα μ.Χ., ο Άγιος Επιφάνειος, που ήρθε στην Κύπρο για να επισκεφθεί τον Άγιο Ιλαρίωνα, πέρασε και από τη Λάνια.

Επί Φραγκοκρατίας (1192-1489), στην ευρύτερη περιοχή υπήρχαν μοναστήρια που ήταν φέουδα με οικονομική και διοικητική αυτονομία, ενώ διέθεταν και εκτάσεις γης που καλλιεργούσαν, όπως και εργαστήρια, ελαιοτριβεία και αλώνια. Στην περιοχή της Λάνιας υπήρχαν το φέουδο Βαλανάς, η Αγία Μαρίνα στα νότια του χωριού, όπου σώζεται μέχρι σήμερα η εκκλησία του μοναστηριού-φέουδου, τα Καταλύμματα, η Αμασγού, και ο Αρχάγγελος στο σημερινό Μονάγρι. Το φέουδο του Βαλανά, στην περιοχή που σήμερα βρίσκεται το ομώνυμο παρεκκλήσι, είχε αναπτύξει τόσο πολύ την παραγωγή κρασιού, με αποτέλεσμα το χωριό να μετατραπεί στο μεγαλύτερο σε παραγωγή κρασιού στην Κύπρο. Στην περιοχή του Βαλανά βρέθηκαν από την τότε εποχή θεμέλια, κίονες, αλώνι, υπολείμματα ελαιοτριβείου και ένα καμίνι για λιώσιμο μετάλλων.

Επί Ενετοκρατίας και κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ερρίκου Δ΄ (1553-1610) στη Γαλλία, οι αμπελώνες της Καμπανίας όπου παρασκευαζόταν η γνωστή σαμπάνια, καταστράφηκαν από ασθένειες. Αναζητώντας νέα φυτά για να αντικαταστήσει τα κατεστραμμένα, ο Ερρίκος κατέληξε στη Λάνια, ακολουθώντας τη φήμη του χωριού για το εξαιρετικό κρασί του. Εντυπωσιασμένος, έδωσε εντολή να παραχθούν μοσχεύματα για να τα μεταφέρει στην Καμπανία.

Επί Τουρκοκρατίας, το χωριό λεηλατήθηκε και οι κάτοικοι αποχώρησαν, αναζητώντας αλλού την τύχη τους. Μετά από μερικά χρόνια, 3 οικογένειες, επέστρεψαν στα κτήματά τους και δημιούργησαν εκ νέου τον οικισμό.
Η Λάνια σήμερα προσφέρει πολλά στον επισκέπτη της και θα τον κερδίσει αναμφισβήτητα. Στην είσοδο του χωριού υπάρχει η παραδοσιακή βρύση που αποτελεί σημείο αναφοράς και έδινε το νερό στους κατοίκους, το Μουσείο Ληνού που χτίστηκε το 1822, το Μουσείο , το Μουσείο Παραδοσιακού Σπιτιού Λάνιας, το Θεματικό Μουσείο Αποθήκευσης Κουμανταρίας Λάνιας, καθώς και μια σχολή ζωγραφικής και γκαλερί. Ο παλιός δρυς 800 ετών που ξεκουραζόταν ο Ερρίκος όταν ήρθε για τα φυτά της περιοχής, δεν υπάρχει πια, αλλά υπάρχει κοντά ένας μεγαλύτερος που αξίζει να τον δει ο ταξιδιώτης. Λίγο έξω απ’ το κέντρο του χωριού βρίσκεται ένας ποταμός με ένα μικρό πάρκο και  την Κάτω Βρύση, ενώ λίγο πιο πάνω βρίσκεται και ο εκδρομικός χώρος Παναγίας Βαλανά, δίπλα στο παλιό και το νέο ξωκλήσι της Παναγίας. Μέσα στην Παναγία Χρυσολανίτισσα στο κέντρο του χωριού, υπάρχει η εικόνα της Παναγίας Βαλανά που θεωρείται μια από τις πιο αρχαίες εικόνες στον κόσμο. Άλλες εκκλησίες του χωριού είναι η Αγία Μαρίνα, ένα μικρό εκκλησάκι βασιλικού ρυθμού στα δυτικά του χωριού και λίγα μέτρα πιο νότια βρίσκεται το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου που είναι πάντα ανοιχτό.

Μετά τη βόλτα, ο επισκέπτης μπορεί να ξεκουραστεί και να απολαύσει τον καφέ ή την μπύρα του στο παραδοσιακό καφενείο κάτω από το μεγάλο πλάτανο ή σε ένα πιο σύγχρονο καφέ και να απολαύσει το φαγητό του στις ταβέρνες του χωριού.

Αν είναι τυχερός ο επισκέπτης και βρεθεί τα τέλη Μαϊου, θα δει την τοπική γιορτή του χωριού Αυλές και Δρομάκια Λάνιας, με τις γυναίκες του χωριού να ξεναγούν τους ξένους στα παραδοσιακά τους σπίτια, ενώ μια δεύτερη γιορτή, από τις πολλές γιορτές-φεστιβάλ της Κύπρου, είναι αυτή που διοργανώνουν οι ξένοι κάτοικοι του χωριού, με μέρος των εσόδων να πηγαίνουν σε φιλανθρωπικά ιδρύματα.
Στην περιοχή υπάρχει και ένα σπήλαιο μεταξύ Λάνιας, Αγίου Μάμα Λεμεσού και Λιμνάτη, «ο Σπήλιος της Αγυιάς», ήταν κατακόμβη των πρώτων Χριστιανών κατά την περίοδο των διωγμών και πιστεύεται ότι έφτανε μέχρι τη Λεμεσό.  Μέχρι πριν από μερικά χρόνια χρησίμευε ως καταφύγιο των βοσκών το χειμώνα.

Στην κοινότητα ευδοκιμεί ένας εξαιρετικά σπάνιος θάμνος, ο Plomis Brevibracteata Turrii, ο οποίος φυτρώνει μόνο εκεί, καθώς επίσης συναντώνται και σπάνια είδη πτηνών όπως ο Γύπας, η Αετοβαρβακίνα, ο Σπιζαετός και ο Πετρίτης.