Άγιος Ιωάννης Πιτσιλιάς

Ο Άγιος Ιωάννης Πιτσιλιάς είναι χωριό της επαρχίας Λεμεσού στην Κύπρο και απέχει 33 χιλιόμετρα βόρεια από τη Λεμεσό, 85 χιλιόμετρα δυτικά από τη Λάρνακα, 58 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από τη Λευκωσία και 85 χιλιόμετρα ανατολικά από την Πάφο
Χτισμένος σε υψόμετρο 880 μέτρων στους πρόποδες της Παπούτσας με τις κατακόρυφες βουνοκορφές της, ο Άγιος Ιωάννης Πιτσιλιάς είναι ένας μικρός οικισμός μέσα στο πράσινο της φύσης με όμορφες γραφικές γειτονιές χτισμένες αμφιθεατρικά στις πλαγιές, στενά με κλίση δρομάκια, πλακόστρωτες πλατείες και παλιά παραδοσιακά οικοδομήματα με κεραμίδια στις στέγες, ανώγεια «πνιγμένα» στα λουλούδια και κρεμαστά μπαλκόνια. Εδώ λόγω του απότομου και πετρώδους εδάφους, δεν υπάρχουν πολλές καλλιέργειες, αλλά συναντώνται κερασιές, μηλιές, ροδακινιές και λίγα περιβόλια και αμπέλια.

Το χωριό υφίσταται από το 12ο αιώνα μ.χ., αλλά τις μεγάλες του δόξες γνώρισε από το 1850 και έπειτα, καθώς ήταν από τα μεγαλύτερα χωριά της περιοχής.

Η ονομασία της κοινότητας προέρχεται από τον Άγιο Ιωάννη το Λαμπαδιστή, ο οποίος πέρασε και έμεινε για λίγο στην περιοχή, στο χώρο όπου αργότερα χτίστηκε η ομώνυμη εκκλησία του. Μάλιστα, ο εν λόγω άγιος ήταν και ο πολιούχος του χωριού μέχρι και το 17ο αιώνα. Αφότου αργότερα βρέθηκε μια εικόνα του Αρχάγγελου Μιχαήλ, οι κάτοικοι προχώρησαν στην αλλαγή του προστάτη αγίου, κάτι που δε συνηθίζεται.

Στον Άγιο Ιωάννη Πιτσιλιάς ή Άγιο Ιωάννη Αγρού, καθώς βρίσκεται πολύ κοντά στον γειτονικό Αγρό, ο επισκέπτης έχει να απολαύσει το μεγαλοπρεπές φυσικό τοπίο του βουνού, να ακολουθήσει ένα από τα πολλά Μονοπάτια της Φύσης ή να επισκεφθεί τον εκδρομικό χώρο, καθώς και να θαυμάσει και τα σημαντικά θρησκευτικά αξιοθέατα της κοινότητας. Για φαγητό μπορεί να κάτσει στο κέντρο νεότητας που λειτουργεί και ως εστιατόριο ή καφετέρια.

Η παραδοσιακή λιθόκτιστη βρύση βρίσκεται πίσω από το μνημείο πεσόντων που είναι αφιερωμένο σε όσους έχασαν την ζωή τους στην τουρκική εισβολή του 1974.

Η παλιά πετρόχτιστη εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, που είναι όπως προαναφέρθηκε ο προστάτης της κοινότητας, είναι βασιλικού ρυθμού κτίσμα χωρίς καμπαναριό και οικοδομήθηκε τη δεκαετία του 1750 στο κέντρο του χωριού. Η παράδοση λέει ότι χτίστηκε όταν ένας ντόπιος επιστρέφοντας από τα χωράφια του, σταμάτησε να ξεδιψάσει σε μια πηγή στη περιοχή «Βρυσιά» και ένιωσε ακινησία σε ολόκληρο του το σώμα και δεν μπορούσε να μιλήσει. Αφού επικαλέστηκε την βοήθεια του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, του έταξε ότι θα χτίσει προς τιμήν του μια εκκλησία. Το βράδυ στον ύπνο του είδε τον άγιο να του υποδεικνύει τον τόπο και το σχέδιο της εκκλησίας του. Το τάμα εκπληρώθηκε και όλες οι εικόνες μεταφέρθηκαν στο ναό από την εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή, ενώ αργότερα μεταφέρθηκε και η θαυματουργή εικόνα του Αρχαγγέλου που βρέθηκε στα ερείπια μικρού ναού στην τοποθεσία «Αλωνάκια» το 1700. Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο στο ναό είναι το επιχρυσωμένο ξυλόγλυπτο εικονοστάσι του 17ου αιώνα. Η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ, υπάγεται στο Τμήμα Αρχαιοτήτων και λειτουργεί 5-10 φορές τον χρόνο, ενώ γιορτάζεται στις 6 Σεπτεμβρίου και 8 Νοεμβρίου με μεγάλο πανηγύρι, οπότε και καταφτάνουν στην περιοχή προσκυνητές από όλη την Κύπρο. Στον περίβολο της εκκλησίας υπάρχει και ο παλιός ελιόμυλος του χωριού.
Το 1933 χτίστηκε στο κέντρο του χωριού και η νέα βυζαντινού ρυθμού πετρόχτιστη εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ με το μαρμάρινο τέμπλο, εικόνες του 12ου αιώνα και την επιχρυσωμένη εικόνα του αρχαγγέλου που μεταφέρθηκε από τον παλιό ομώνυμο ναό. Κατά την ημέρα της γιορτής του, γίνεται λιτάνευση και λαϊκό προσκύνημα.

Εκτός από τις 2 εκκλησίες αφιερωμένες στον Αρχάγγελο Μιχαήλ στον Άγιο Ιωάννη Πιτσιλιάς, δυο χιλιόμετρα έξω από το χωριό, στην τοποθεσία «Αλωνάκια» υπάρχει και το επίσης πετρόχτιστο ξωκλήσι Αρχαγγέλου Μιχαήλ που είχε βρεθεί η εικόνα. Το ξωκλήσι επαναοικοδομήθηκε το 1988, αφού εκεί υπήρχαν ερείπια παλιού ναού. Η εικόνα του Αγίου που βρίσκεται στην μεγάλη εκκλησία, την ημέρα της γιορτής μεταφέρεται εδώ για τη λιτάνευσή της.

Το ξωκλήσι της Παναγίας βρίσκεται λίγο έξω από το χωριό σ’ ένα λόφο, ενώ το ξωκλήσι της Αγίας Πολυξένης είναι χτισμένο στην τοποθεσία «Λατσιήν». Το βασιλικού ρυθμού πετρόχτιστο ξωκλήσι του Αγίου Ιωάννη Λαμπαδιστή με κεραμιδοσκεπή βρίσκεται κτισμένο στο κέντρο του χωριού, λίγο πιο πάνω από την εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και έχει την εικόνα του Αγίου Ιωάννη του 1883. Παλιότερα ο ναός χρησιμοποιήθηκε και παράλληλα σαν δημοτικό σχολείο, ενώ κατά τη διάρκεια του Απελευθερωτικού Αγώνα της ΕΟΚΑ του 1955-59, χρησιμοποιήθηκε σαν τόπος συγκέντρωσης. Σήμερα γιορτάζει στις 4 Οκτωβρίου με λιτάνευση της εικόνας.

Ο Άγιος Ιωάννης Πιτσιλιάς έχει αδελφοποιηθεί με τον Άγιο Ιωάννη Καμένου στον Άγιο Βασίλειο του νομού Ρεθύμνου.