Παναγία Αγγελόκτιστη

Στο βορειοδυτικό άκρο του Κιτίου βρίσκεται μία από τις πιο επιβλητικές και σημαντικές εκκλησίες της επαρχίας Λάρνακας, αλλά και ολόκληρης της Κύπρου, η Παναγία Αγγελόκτιστη.

Ένας ναός που κουβαλάει πάνω του πλούσια ιστορία και γνώρισε πολλές περιόδους κατακτητών της Μεγαλονήσου, η Παναγία Αγγελόκτιστη αποτελεί ένα αρχιτεκτονικό αριστούργημα του 11^ου αιώνα και είναι εγγεγραμμένος σταυροειδής ναός με τρούλο.

Η -αν μη τι άλλο- πρωτότυπη ονομασία της πηγάζει από την παράδοση που αναφέρει ότι χτίστηκε από τους αγγέλους. Ενώ κατά τη διάρκεια της μέρας, οι άνθρωποι την έχτιζαν σε διαφορετικό χώρο, το βράδυ γκρεμιζόταν και ξαναχτιζόταν σε άλλο σημείο από τους αγγέλους με περισσότερη τέχνη. Έτσι οι άνθρωποι αποφάσισαν να συνεχίσουν το κτίσιμο στη νέα τοποθεσία, θεωρώντας ότι ήταν θέλημα Θεού. Μια άλλη εκδοχή υποστηρίζει ότι το όνομα προέρχεται από το ψηφιδωτό της Παναγίας, ένα Βυζαντινό μωσαϊκό του 6ου αιώνα που κοσμεί την κεντρική αψίδα της εκκλησίας και που επίσης πιστεύεται ότι και αυτό έγινε με τη βοήθεια αγγέλων.

Η Παναγία Αγγελόκτιστη οικοδομήθηκε πάνω σε ερείπια παλαιοχριστιανικού τρίκλιτου ναού του 5ου αιώνα, από τον οποίο σώζονται η ημικυκλική αψίδα του ιερού και το περίφημο ψηφιδωτό. Το ψηφιδωτό, που βρίσκεται στην κόγχη του ιερού και συμβολίζει την ένωση του ουρανού με τη γη, χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 6ου αιώνα και παρουσιάζεται η Παναγία να κρατά το Χριστό ανάμεσα στους Αρχαγγέλους Μιχαήλ και Γαβριήλ. Στο μωσαϊκό που αποτελείται από φυσικές ψηφίδες για τα πρόσωπα και τεχνητές ψηφίδες για το βάθος (όπως χρυσές για τα ενδύματα του Χριστού και ασημένιες για τα φωτοστέφανα των αγγέλων),  η Παναγία φέρει την επιγραφή «Η ΑΓΙΑ ΜΑΡΙΑ», μια επιγραφή μοναδική στην Κύπρο καθώς μόνο στις μονοφυσιτικές επαρχίες της Ανατολής αναφέρεται έτσι, και ενώ η επιγραφή που συναντάται συνήθως είναι το «Μήτηρ Θεού που, καθιερώθηκε μετά την Γ΄ Οικουμενική Σύνοδο του 431μ.Χ. Μόνο στην Κύπρο και στο Όρος Σινά υπάρχουν ψηφιδωτά αυτής της περιόδου που επιβίωσαν από την εικονομαχία, στη διάρκεια της οποίας διατάχτηκε η καταστροφή των περισσοτέρων εικόνων σαν αντικείμενα ειδωλολατρίας. Παρόμοια ψηφιδωτά ήταν αυτά της εκκλησίας της Κανακαριάς που σήμερα εκτίθενται στο Βυζαντινό Μουσείο Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ’. Tο ψηφιδωτό της Παναγίας Αγγελόκτιστης αποτελεί έργο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Unesco, θεωρείται απ΄τα πιο σημαντικά σε όλο τον κόσμο και παρόμοια έργα βρίσκονται στη Συρία και στη Ραβέννα της Ιταλίας.
Στο ναό της Παναγίας Αγγελόκτιστης επίσης σώζονται τοιχογραφίες του 11ου-14ου αιώνα και μερικές αξιόλογες βυζαντινές εικόνες. Το 12ο αιώνα προστέθηκε στη βόρεια πλευρά της εκκλησίας μικρό παρεκκλήσι αφιερωμένο στους Αγίους Αναργύρους, με τοιχογραφίες του 15ου αιώνα, ενώ το 14ο αιώνα και τη Φραγκοκρατία, προστέθηκε στη νότια πλευρά λατινικό παρεκκλήσι.

Από τον 11ο αιώνα έως και τις μέρες μας ο ναός έχει υποστεί πολλές επεκτάσεις και διαφοροποιήσεις. Στην κύρια είσοδο υπάρχει η χρονολογία 1714 που προφανώς αναφέρεται στη χρονιά επιδιόρθωσης της εκκλησίας, ενώ η χρονολογία 1855 στο εικονοστάσιο αποδεικνύει την ημερομηνία κατασκευής του. Τον 19^ο αιώνα επίσης έγινε επέκταση στο δυτικό μέρος του ναού, ενώ στο εσωτερικό του κατασκευάστηκε γυναικωνίτης. Και τη δεκαετία 1950-1960, έγιναν εκτεταμένες εργασίες συντήρησης. Το 1955 το Τμήμα Αρχαιοτήτων κατεδάφισε το ψηλό καμπαναριό που κτίστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα και βρισκόταν στη νοτιοανατολική πλευρά του λατινικού παρεκκλησίου, ώστε να κτιστεί άλλο γοτθικού τύπου στη νότια είσοδο.

Η Παναγία Αγγελόκτιστη είναι από τα σημαντικότερα αξιοθέατα της Κύπρου, το οποίο επισκέπτονται προσκυνητές από όλον τον κόσμο, ενώ είναι προσβάσιμο και σε ΑμΕΑ.

Παναγία Αγγελόκτιστη
Κίτι, Λάρνακα
Τηλέφωνο: 00357 24424646
Φαξ: 00357 24427246
Ώρες Λειτουργίας:
Θερινό ωράριο: Δευτέρα – Σάββατο: 07:00 – 18:45, Κυριακή: 09:30 – 18:45
Χειμερινό ωράριο: Δευτέρα – Σάββατο: 07:00 – 16:45, Κυριακή: 09:30 – 16:45
Διαθέσιμος ξεναγός στα Ελληνικά και Αγγλικά κατόπιν συνεννόησης.