Φρέναρος

Το χωριό Φρέναρος βρίσκεται νοτιοανατολικά του νησιού της Κύπρου, ανήκει στο σύμπλεγμα των δεκαέξι κοκκινοχωρίων της επαρχίας Αμμοχώστου, και συναντάται περίπου 16 χιλιόμετρα μακριά από την Αγία Νάπα.

Με υψόμετρο περίπου 80 μέτρα, ένα μικρό μέρος του βόρειου τμήματος του χωριού Φρέναρος, εμπίπτει σήμερα στο έδαφος των Βρετανικών Βάσεων του Αγίου Νικολάου.

Η επικρατέστερη άποψη για την ονομασία του χωριού Φρέναρος αναφέρει ότι προήλθε από τους Fréres Mineurs, τους Φραγκισκανούς Λατίνους μοναχούς που κατείχαν στην περιοχή το μοναστήρι της Παναγίας Χορτακιώτισσας. Το τάγμα τους ονομάστηκε Μικροί Αδερφοί, στα γαλλικά Fréres Mineurs, ενώ οι Έλληνες τους φώναζαν Φρέρηδες. Μια άλλη άποψη για την ονομασία του χωριού, αναφέρει ότι, στην περιοχή υπήρχαν πολλά μοναστήρια και μοναχοί. Μάλιστα το τοπωνύμιο Frenaria στα γαλλικά, σημαίνει περιοχή, όπου κατοικείται από μοναχούς. Κάποια άλλη παράδοση λέει πως το όνομα στο χωριό το έδωσαν οι ιδρυτές του, οι δίδυμοι αδελφοί Φρέναροι, είτε ότι το χωριό είχε πολλά πηγάδια από τo «φρέαρ, του φρέατος», που σημαίνει πηγάδι, ή μέχρι κι ότι οι κάτοικοι του χωριού είχαν καλές φρένες, ήταν δηλαδή άνθρωποι φρόνιμοι.

Μιαν ντόπια αναφέρει διηγήσεις από τον παππού της που όπως της έλεγε έφυγαν από τα «Χορτάτζια» για να γλιτώσουν από τους πειρατές που έκαναν επιδρομές και κατοίκησαν στο σημερινό Φρέναρος που δε φαίνεται καθόλου από τη θάλασσα. Πολλοί ηλικιωμένοι της περιοχής πιστεύουν ότι άμα προσέξει κανείς βρίσκει ακόμη σημάδια από τους λάκκους που έσκαβαν τότε οι κάτοικοι για να κρυφτούν από τους πειρατές, ενώ οι νεότεροι υποστηρίζουν τη χρήση τους για την αποθήκευση σίτου και κριθαριού.

Το χωριό Φρέναρος έχει κατοικηθεί από τα προϊστορικά χρόνια κιόλας, αφού εκεί κοντά ανασκάφηκε νεολιθικός οικισμός. Βορειοδυτικά του χωριού, βρέθηκαν κατάλοιπα οικισμού που από τους αρχαιολόγους θεωρείται ένας από τους πλέον αντιπροσωπευτικούς της ακεραμικής ή προκεραμικής περιόδου που χρονολογείται ανάμεσα στο 7000-5300 π.Χ.. Σύμφωνα με βενετικά έγγραφα υπήρχαν δύο χωριά, υπήρχε το Κάτω Φρέναρο και Πάνω Φρέναρο μέχρι που ο ένας από τους δύο οικισμούς ερημώθηκε, οπότε και έμεινε μόνο η ονομασία Φρέναρος.

Άλλα αξιοθέατα στο Φρέναρο είναι η προτομή του αγωνιστή Φώτη Πίττα, το μνημείο πεσόντων και αγνοουμένων του 1974, τα παραδοσιακής αρχιτεκτονικής σπίτια, με πιο αρχοντικό και ξεχωριστό «το σπίτι του Χατζηφάνη», του 1919, και οι πολλοί ανεμόμυλοι.

Στο χωριό Φρέναρος λειτουργεί Δημοτικό, αλλά και το Γυμνάσιο του Πάνου Ιωάννου και το Λύκειο του Φώτη Πίττα που εξυπηρετούν όλη την κοινότητα των κοκκινοχωρίων.

Ένας μεγάλος αριθμός από μικρές Βυζαντινές εκκλησίες συναντώνται στο Φρέναρος, δύο από τις οποίες χρονολογούνται από το 12^ο αιώνα,  του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και του Αγίου Ανδρονίκου, που λειτουργεί μια φορά το χρόνο. Το χωριό διαθέτει κάπου 7 ξωκλήσια, με πιο φημισμένο αυτό της Παναγίας Ασπροβουνιώτισσας.

Οι κάτοικοι του χωριού Φρέναρος ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία, ενώ πολλοί δουλεύουν και στο κομμάτι του τουρισμού στην Αγία Νάπα και τον Πρωταρά.

Στο Φρέναρο διοργανώνεται το παγκύπριο Φεστιβάλ Καρπουζιού κάθε καλοκαίρι τα τελευταία χρόνια.