Επισκοπή Πάφου

Η Επισκοπή Πάφου είναι ένα από τα πιο ιδιαίτερα χωριά της επαρχίας Πάφου και εντοπίζεται 18 χιλιόμετρα βορειοανατολικά της ομώνυμης πόλης, 65 χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Λεμεσού και 150 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά της Λευκωσίας.

Χτισμένη στη δυτική πλευρά του ποταμού Έζουσα και σε υψόμετρο 200 περίπου μέτρων πάνω από την ομώνυμη κοιλάδα, η Επισκοπή Πάφου με τους μερικές δεκάδες κατοίκους και τον πελώριο βράχο στην είσοδο του οικισμού από το δρόμο των Κονιών, δίκαια χαρακτηρίζεται σήμερα ως τα «Μετέωρα της Κύπρου». Οι καλλιέργειες που ευδοκιμούν εδώ είναι τα αμπέλια (οινοποιήσιμες ποικιλίες), τα σιτηρά, νομευτικά φυτά, οι αμυγδαλιές, τα λαχανικά και τα εσπεριδοειδή, ενώ περιορισμένη είναι και η κτηνοτροφία.

Το χωριό υφίσταται από την εποχή της φραγκοκρατίας και μάλιστα με το ίδιο όνομα, καθώς την περίοδο του βασιλιά Ιάκωβου Β΄ (1460-1473), ο Ορθόδοξος επίσκοπος Πάφου εγκαταστάθηκε εκεί, μεταφέροντας και την έδρα του από την Πόλη Χρυσοχούς. Πριν γίνει έδρα επισκόπου, το χωριό αναφερόταν πιθανώς ως Κώμη.

Η Επισκοπή Πάφου είναι ένα από τα «χωριά της Μίνθης», μαζί με την Καλλέπεια, την Τσάδα και το τουριστικό έργο Minthis Hills, συναποτελώντας ουσιαστικά ένα «συνεταιρισμό» κοινοτήτων, κάτω από μια κοινή ομπρέλα, με σκοπό την ανάδειξη της ιστορίας τους, της παράδοσης και του μοναδικού φυσικού περιβάλλοντος. Τα «χωριά της Μίνθης» έχουν κυκλοφορήσει οδηγό με τουριστικές πληροφορίες και περιπατητικές διαδρομές στην κοιλάδα της Έζουσας, αναδεικνύοντας τον τόπο και ως αγροτουριστική περιοχή.

Αν και μικρή κοινότητα, η Επισκοπή Πάφου είναι σήμερα πολύ δημοφιλής προορισμός, καθώς δέχεται πολλούς λάτρεις της φύσης και τουρίστες κάθε χρόνο, λόγω του μαγευτικού επιβλητικού τοπίου και της πλούσιας χλωρίδας και πανίδας στην περιοχή. Από εκεί περνούν τζιπ για σαφάρι, με τους ξένους να διασχίζουν μέρη της κοιλάδας και απολαμβάνοντας το ειδυλλιακό φυσικό τοπίο.

Ο παλιός πετρόχτιστος πυρήνας του χωριού είναι κτισμένος με ψαμμίτη, ένα  ιζηματογενές πέτρωμα που συναντάται στους λόφους και τα γύρω βουνά. Διατηρώντας τον παραδοσιακό του χαρακτήρα, το χωριό αποτελείται από παλιά κυρίως μονώροφα οικήματα μέσα σε ανηφορικά και ιδιαίτερα στενά δρομάκια με έντονη κλίση (σε πολλές περιπτώσεις δε χωρούν να περάσουν δύο αυτοκίνητα ταυτόχρονα).

Το σήμα κατατεθέν της κοινότητας, ο κατακόρυφος βράχος που είναι ιδανικός για πτηνοπαρατήρηση (bird watching) και φωτογραφίζεται από ντόπιους και ξένους και στον οποίο οργανώνονται ομάδες για αναρρίχηση, βρίσκεται σχεδόν στο κέντρο του χωριού και είναι ο μεγαλύτερος μονόλιθος όγκος της Κύπρου με ύψος 70 μέτρα και μήκος 250 μέτρα.

Κάποτε, αποτελούσε μέρος μεγαλύτερου και ψηλότερου βράχου που προσέφερε θέα μέχρι την πόλη, αλλά με το μεγάλο σεισμό του 1953, ένα κομμάτι του πελώριου πετρώματος κατέρρευσε, δημιουργώντας αυτό το μοναδικό θέαμα που κόβει την ανάσα. Ένας από τους πιο γνωστούς γεωλογικούς σχηματισμούς στο νησί της Αφροδίτης, ο βράχος αυτός είναι μέρος του Γεωλογικού Συμπλέγματος Μαμωνιών και έχει χαρακτηριστεί ως προστατευόμενη περιοχή Natura 2000, με τεράστια περιβαλλοντική σημασία. Είδη όπως το μεγαλόσωμο γεράκι πετρίτης (falco peregrinus), η ενδημική σκαλιφούρτα (oenanthe cypriaca) που αναπαράγεται μόνο στην Κύπρο, η κράγκα (coracias garrulous), ο κολιός (corvus monedulοus), είναι είδη που συναντώνται και ενδιαιτούν στο βράχο της Επισκοπής Πάφου. Επίσης, στη βάση του γκρεμού υπάρχει σημαντικός πληθυσμός του ενδημικού θάμνου ζουλατζιά (bosea cypria), είδος εξαιρετικά σπάνιο που ευδοκιμεί μόνο σε τρία μέρη του κόσμου, στην Κύπρο, τα Κανάρια Νησιά και τα Ιμαλάια.

Άλλα αξιοθέατα της κοινότητας αποτελούν η παλιά πέτρινη βρύση κοντά στην βάση του βράχου και το εκκλησάκι του πολιούχου του χωριού που γιορτάζει στις 21 Οκτωβρίου, του Αγίου Ιλαρίωνα, το οποίο μέχρι το σεισμό του 1953 ήταν κάτω από το βράχο και σήμερα σώζονται λίγα ερείπια με το εικόνισμα του αγίου. Μέσα στην κοίτη του ποταμού και κάτω από το χωριό, υπάρχει η «ατσουπόπετρα» ή «πέτρα του Ατσουπά», μια πέτρα που, σύμφωνα με την παράδοση, πέταξε ο άγιος σε κάποιο δαίμονα. Κοντά βρίσκεται και το σπήλαιο που ασκήτεψε ο ίδιος για 16 χρόνια, σε σημείο που υπήρχε πριν ειδωλολατρικός ναός. Το μικρό εκκλησάκι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και η νέα εκκλησία του Αγίου Ιλαρίωνα με τον κενό του τάφο (μεταφέρθηκε στη Παλαιστίνη) πάνω στην κορυφή του επιβλητικού γκρεμού να ατενίζει την κοιλάδα από ψηλά, συμπληρώνουν την εικόνα της Επισκοπής Πάφου.

Μετά την εξερεύνηση και το περπάτημα στα στενάκια του χωριού, ο επισκέπτης μπορεί να απολαύσει τον καφέ του στα παραδοσιακά καφενεία και να επισκεφτεί το Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Επισκοπής Πάφου που στεγάζεται στα κτίρια του παλιού δημοτικού σχολείου. Εκεί μπορεί να δει το βοτανικό πάρκο και να μάθει περισσότερα για την γεωλογική και φυσική ιστορία του τόπου. Μια ακόμα φυσιολατρική εμπειρία που αξίζει να βιώσει ο επισκέπτης, είναι το γνωστό  Μονοπάτι της Φύσης Καλλέπεια-Επισκοπή. Στην κοινότητα υπάρχουν επίσης κάποια ενοικιαζόμενα δωμάτια και ξενώνες για όσους επιθυμούν να παρατείνουν τη διαμονή τους στην περιοχή.

Η πρόσβαση στον οικισμό μπορεί να γίνει και από την Αχέλεια προς την Αγία Βαρβάρα και μετά στην Επισκοπή Πάφου, μια διαδρομή που κατηφορίζει στο ύψος του ποταμού, και διασχίζοντας ένα μικρό γεφύρι, το οποίο υπερχειλίζει μέσα στο χειμώνα.