Κάτω Πύργος Τηλλυρίας

Ο Κάτω Πύργος Τηλλυρίας είναι χωριό της επαρχίας Λευκωσίας που απέχει περίπου 80 χιλιόμετρα από την ομώνυμη πρωτεύουσα της Κύπρου, 115 χιλιόμετρα από τη Λεμεσό, 120 χιλιόμετρα από τη Λάρνακα, και 90 χιλιόμετρα από την Πάφο. Εναλλακτικά υπάρχουν διαδρομές μέσω Λευκωσίας και διαμέσου των κατεχόμενων (από το οδόφραγμα του Λιμνίτη).

Xτισμένος στους βόρειους πρόποδες της οροσειράς του Τροόδους, ο Κάτω Πύργος Τηλλυρίας αποτελεί το κεφαλοχώρι της περιοχής. Συναντάται πάνω σε μία τεράστια κοιλάδα ανάμεσα στο βουνό και την καταγάλανη θάλασσα του κόλπου της Μόρφου, και ταυτόχρονα θεωρείται ως ένα από τα λίγα χωριά του νησιού που κατάφεραν να διατηρήσουν τη φυσική ομορφιά τους.

Αν και στους περισσότερους τουρίστες του νησιού φαίνεται πολύ μακρινός προορισμός, ο σχεδόν εξωτικός του χαρακτήρας, τους παροτρύνει τελικά να το επισκεπτούν. Ιστορικά ο Κάτω Πύργος Τηλλυρίας δημιουργήθηκε σχετικά πρόσφατα από κατοίκους κοντινών οικισμών που κατέβηκαν σιγά-σιγά προς τη θάλασσα. Παρόλα αυτά, η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως τάφους της ελληνιστικής περιόδου και διάφορα άλλα ευρήματα από το Μεσαίωνα. Από το 1974 κι εξής, το χωριό παραμένει αποκομμένο από την υπόλοιπη ελεύθερη Κύπρο και οι εκάστοτε συνθήκες επηρεάζουν δραματικά την εξέλιξη των κατοίκων του.

Η ονομασία του χωριού φαίνεται να προήλθε από το «Τρουλλί», ένα μικρό ενετικό κτίσμα, σαν πύργο, που δεσπόζει πάνω σ’ έναν παραθαλάσσιο λόφο κι αποτελεί ένα από τα αξιοθέατα της περιοχής. Aπό την άλλη, αρκετοί μελετητές υποστηρίζουν πως τ’ όνομα του Κάτω Πύργου Τηλλυρίας προήλθε από το νησί της Τήλου, εξού κι οι κατοικοί της έχουν την προσωνυμία “Τήλλυροι” αφού μετοίκησαν εκεί από την Τήλο γύρω στον 3^ο αιώνα μ.Χ. στην κάθοδο τους προς την Ιερουσαλήμ.

Η περιοχή του Κάτω Πύργου Τηλλυρίας φημίζεται για το χαλίτζι, ένα μαλακό τυρί με τρύπες που παρασκευάζεται από γάλα κατσίκας, το οποίο και μπορεί κανείς να δοκιμάσει μετά από ειδική παραγγελία σε κάποιον βοσκό, καθώς και τα παστά σύκα. Το χωριό διακρίνεται επίσης για το Μεσογειακό κλίμα του, εξαιτίας του οποίου κι ευδοκιμούν πολλά φρουτόδεντρα. Τριγύρω από το χωριό, κάνοντας μια βόλτα στη φύση με την πλούσια βλάστηση μπορεί κανείς ν’ αντικρίσει πολλά ενδημικά πουλιά ή και να συναντήσει κανένα αγρινό, αφού ο οικισμός συνορεύει με το δάσος Πάφου .

Στον πυρήνα του Κάτω Πύργου Τηλλυρίας βρίσκεται η πλατεία του οικισμού με τα καφενεία και τον χαρακτηριστικό αιωνόβιο 100 και χρόνων δρυ. Στον οικισμό υπάρχει αφενός ο παλιός ναός της Αγίας Ειρήνης και η νεόδμητη εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Κωνσταντίνο και την Αγία Ελένη, καθώς επίσης υπάρχουν κι αρκετά παρεκκλήσια όπως του Άγιου Στυλιανού, και του Προφήτη Ηλία (1 χιλιόμετρο βορειοδυτικά της κοινότητας). Επιπλέον, ανάμεσα στα χωριά Κάτω Πύργος Τηλλυρίας και Πάνω Πύργος Τηλλυρίας και πάνω σε ένα ύψωμα, συναντάται το αρχαίο ξωκλήσι της Παναγίας της Γαλόκτιστης, που σύμφωνα με την παράδοση χτίστηκε με γάλα.

Σήμερα ο Κάτω Πύργος Τηλλυρίας μετρά τους περίπου 1500 μόνιμους κατοίκους. Κατά τους καλοκαιρινούς μήνες όμως δεν είναι λίγοι εκείνοι που έρχονται για να παραθερίσουν στην περιοχή προκειμένου ν’ απολαύσουν την ηρεμία που αποπνέει η περιοχή και τις καθαρές της παραλίες, όπως την παραλία Ωμέγα, στην οποία κουρνιάζουν χελώνες και ξεδιπλώνονται απ’ άκρη σ’ άκρη αμμολιθίνες. Την ομορφιά του τόπου συμπληρώνουν οι τρεις ποταμοί που διασχίζουν το χωριό, ο Φλέβας που εξασφαλίζει το καλοκαίρι το πότισμα των χωραφιών, το Ποταμούδι, κι ο Κατούρης, που ρέει σαν χείμαρρος προς τη θάλασσα ακόμη και με λίγες βροχές. Το χωριό διαθέτει επίσης ένα όμορφο αλιευτικό καταφύγιο που είναι ιδανικό για περπάτημα.

Στον Κάτω Πύργο Τηλλυρίας λειτουργούν λογής κυβερνητικές υπηρεσίες, νηπιαγωγείο, δημοτικό σχολείο, καθώς και γυμνάσιο-λύκειο. Στην περιοχή υπάρχουν αρκετές επιλογές διαμονής, αλλά και πολλές ταβέρνες που μαγειρεύουν πιάτα με ντόπια προϊόντα της περιοχής.